Kategoria: Barwy Szkła nr 3/2012

Andrzej Bochacz

W dniu 26 maja 2012 r. odbyło się uroczyste otwarcie wystawy Elżbiety Altevogt pod tytułem „Cztery żywioły w mieście…” Wystawa została zorganizowana   w ramach Dni Ziemi Kożuchowskiej a otwierali ją Burmistrz Kożuchowa Pan Andrzej Ogrodnik oraz Dyrektor Kożuchowskiego Ośrodka Kultury i Sportu „Zamek” Pan Bogusław Flis. Witraże są prezentowane w Sali Regionalnej kożuchowskiego zamku do dnia 29 czerwca 2012 r. Przy oglądaniu witraży istotną rolę odgrywa światło, o każdej porze dnia wyglądają inaczej. Zapraszamy zatem do oglądania ich o różnych porach dnia.

Andrzej Bochacz: Czym jest sztuka witrażu według Ciebie ?

Elżbieta Altevogt: Witrażownictwo jest budowaniem płaszczyzny barwą i światłem. Jest poszukiwaniem zestawień kolorystycznych, tworzeniem delikatnych lub zdecydowanych kontrastów oraz wysublimowanych linii. Specjalistyczne szkło, z którego powstają prace jest wyjątkowo wdzięcznym materiałem pozwalającym wyrażać zamysł artystyczny nie tylko barwami, ale i fakturą, formą, kształtem. Witraż jest jedną z niewielu lub jedyną dyscypliną sztuki, która jest prezentowana w dwóch formach. Pierwszą jest podświetlony obraz zainstalowany w oknie, a drugą – efekt projekcji dzieła na ekranie jakim są ściany i posadzki.

Od kilku lat z wielką przyjemnością zajmuję się witrażownictwem. Najczęściej wykonuję witraże według moich projektów autorskich, nie stronię od przeszkleń     w drzwiach, meblach, podświetlanych wnękach oraz małych form.

AB: Spotykamy się w Kożuchowskim Ośrodku Kultury i Sportu „Zamek” w związku z wystawą „Cztery żywioły w mieście …”. W jaki sposób doszło do tej wystawy?

EA: Jesienią ubiegłego roku otrzymałam propozycję z KOKiS „Zamek” dotyczącą zorganizowania wystawy. Z wielką przyjemnością przygotowałam specjalnie kilka prac powiązanych tytułem „Cztery żywioły w mieście…”. Tworzyłam je od listopada 2011 roku spożytkowując na ten cel każdą wolną chwilę. Wykorzystując barwy i różnorodność gatunków szkła oraz motywy architektoniczne przedstawiłam w większości witraży obrazy Kożuchowa w otoczeniu czterech żywiołów.

AB: Opowiedz o witrażach eksponowanych podczas wystawy.

EA: Patrząc na moje miasto wybrałam kilka charakterystycznych miejsc i historycznych budowli, które „wtopiłam” w moje wyobrażenie czterech żywiołów: powietrza, ognia, wody i ziemi.

„Kożuchów. Żywioł powietrza” przedstawia charakterystyczną wieżę ciśnień oraz sąsiadującą urokliwą willę mieszczące się przy ulicy Szprotawskiej. Jednym z elementów tego szklanego obrazu są również 3 elektrownie wiatrowe znajdujące się na Kocich Wzgórzach (w Cisowie) będące od jakiegoś czasu trwałym elementem krajobrazu Kożuchowa.

„Kożuchów. Żywioł ognia” przedstawia widok na miasto od strony fosy przy ul. Chopina – widoczna jest wieża kata, mury miejskie, fosa, kościół, ratusz oraz sąsiadujące kamieniczki.

„Kożuchów. Żywioł wody”, to fragment panoramy miasta od strony fosy przy ulicy Spacerowej przedstawiający kościół i plebanię, mury miejskie oraz mostek nad fosą.

„Kożuchów. Żywioł ziemi” przyciąga odcieniami zieleni, a przedstawia zachowany portal pałacu Kalckreuth’a   z kariatydami, znajdujący się w miejskim parku.

Pierwotny projekt wystawy opiewał na 8 prac mających przedstawiać również inne miasta, został on jednak z czasem zmodyfikowany ze względu na ramy czasowe, finansowe i inne. W wyniku tej modyfikacji powstała jeszcze tylko jedna praca, która jest również eksponowana na wystawie: „Moskwa. Żywioł ognia” przedstawiająca cerkwie Kremla.

AB: W Twoich witrażach jest wiele uroku i poetyckich odniesień. Skąd w nich tyle wrażliwości i piękna?

EA: Dziękuję. Sądzę, że wrażliwość odczuwania piękna jest dana każdemu, ocena zaś jest odczuciem bardzo subiektywnym, gdyż każdy z nas ma inną granicę wrażliwości, inny gust i wyczucie smaku. Witraże pozwalają mi przemówić do tych, których ta sztuka interesuje, jeżeli spowodują, że ktokolwiek zatrzyma się przy nich i nimi zaciekawi, będzie to dla mnie dużą radością. Ocenę moich witraży pozostawiam oglądającym, licząc na to, że spotkają się one z przychylnym odbiorem. Każdy twórca ma taka nadzieję.

AB: Rozmawiamy omawiając Twoje prace. Czy mogłabyś podać inne przykłady, które dobrze charakteryzują sztukę witrażu?

EA: Witraż jest stosunkowo młodą dziedziną sztuki, bo towarzyszy ludzkości dopiero około dziesięciu stuleci. Instalacje w świątyniach pełniąc funkcje zdobnicze jednocześnie były religijnymi przesłaniami. Tu na przykład polecam do obejrzenia ponad 2500 metrów kwadratowych witraży w katedrze w Chartres.

Witraż zawsze pełnił szczególną rolę w sztuce użytkowej. Gwałtowny rozwój techniki oraz związane z tym nowe technologie wytwarzania szkła spowodowały, że nie jest on już zarezerwowany tylko dla wybranej, zamożnej grupy odbiorców, lecz jest dostępny dla przeciętnego człowieka. Najbliższym jest mi okres secesji, kiedy to nastąpił rozkwit tej formy wyrazu artystycznego. Śmiałość kształtów i barw, falistość i płynność linii,asymetria, ornamentyka, zdobnictwo, odwzorowywanie przyrody są w tym okresie szczególnie wysublimowane. Przykładem mogą być cudne secesyjne witraże krakowskie.

AB: Secesja kojarzy się dokonaniami amerykańskiej pracowni L.C.Tiffany, ale i rodzimym Zakładem S.G. Żeleńskiego.

EA: Między innym dlatego najbliższa jest mi technika taśmy miedzianej, trwalsza i bardziej finezyjna, której prekursorem był właśnie L.C.Tiffany. Nie stronię także od techniki klasycznej, czyli witrażu

łączonego za pomocą profili ołowianych. Dzieła Józefa Mehoffera, Stanisława Wyspiańskiego niejednokrotnie realizowane przez znakomitą firmę S.G. Żeleńskiego, zawsze były zachwycające, dziś jest to klasyka witrażu. Jakby w kontraście do secesyjnej finezyjności bliskie są mi również prace Marca Chagalla, pełne błękitów i melancholijnej poezji.

AB: Czy Kożuchów jest pięknym miejscem?

EA: Nie potrafię być obiektywna, na pewno jest to moje miejsce. Dużo czasu poświęcam na literaturę, turystykę oraz jazdę motocyklem. Zwiedziłam pewną część świata, ale Kożuchów co jakiś czas zaskakuje mnie nowymi odkryciami. Na co dzień zachwycam się zabytkami, przyrodą, pięknymi widokami. Cieszy mnie u nas dbałość o dobór kolorystyczny kwiatów zdobiących miasto oraz pozytywne zmiany, które podkreślają jego historyczne walory. Jesienią moje miasto ma niesamowitą barwę kolorystyczną. To właśnie są te czynniki, na które jako artystka zwracam uwagę i mogę powiedzieć, że tu jest moje miejsce na ziemi.

AB: Korzystając z okazji, chciałbym Ciebie, ekonomistkę i filologa, namówić do poruszenia tematu, z pozoru odległego – co to jest dobro i jak je rozumiesz?

EA: Dobro jest dla każdego człowieka wyznacznikiem uniwersalnej prawdy oraz wartością, do której warto w życiu dążyć, pozwalającą rozumieć potrzeby innych, ale też szanować własne potrzeby. Pewne ramy dobra zawiera Dekalog, jednak rozumienie tego przesłania jest indywidualnym procesem każdego człowieka.

AB: Posłużyłaś się Dekalogiem jako przykładem dobra. Szczegółowo określiłaś, co to jest być dobrym. Czy może masz jakieś przykłady ze swojego życia?

EA: Wierzę, że dobro jest wpisane w naturę człowieka. Przykładów dobra, z którym każdy z nas styka się w życiu jest wiele. Może to być życzliwy uśmiech innej osoby, która bezinteresownie przekazuje ci miły gest, dobre słowo ku pokrzepieniu serca, jak również heroiczny czyn bohatera ratującego komuś życie.
Wielokrotnie obdarowywałam dobrem innych, jak również to dobro trafiało do mnie, cieszę się, że mogę o tym wspominać, jednak publicznie opowiadać o tym nie umiem.

AB: Dziękuję za zaproszenie, spotkanie i ciekawą rozmowę.

Łódzkie Stowarzyszenie Inicjatyw Miejskich
TOPOGRAFIE
www.miejscownik.org

Urodzony w lipcu 1946 roku w Łodzi, w dzielnicy Chojny. Łodzianin od trzeciego pokolenia. Z wykształcenia budowlaniec, ukończył Wydział Budownictwa Lądowego na Politechnice Łódzkiej, od około 20 lat   zajmuje się tworzeniem witraży.

Jego realizacje można zobaczyć zarówno w kościołach jak i w prywatnych mieszkaniach, i domach w całym kraju. Witraże Pana Hibnera zdobyły uznanie między innymi w Argentynie i Stanach  Zjednoczonych. Specjalizuje się zarówno w małych formach witrażowych takich, jak zawieszki czy lampy witrażowe, jak również w witrażach bardzo dużych, umieszczanych w kościołach. Pracownia Pana Hibnera prowadzi renowacje istniejących okien witrażowych. Do najważniejszych realizacji w Łodzi można zaliczyć renowacje witraży w łódzkiej katedrze, Pałacu Herbsta oraz Pałacu Poznańskiego.

Wielkim sukcesem pracowni Pana Hibnera jest stworzenie jedynego na świecie witrażu przestrzennego znajdującego się w domu weselnym w Ksawerowie.

Jak to się zaczęło?

Powodem zajmowania się przeze mnie witrażami był mój przyjaciel – plastyk, który zajmował się wystrojem wnętrz, projektowaniem i wykonywaniem wystroju wnętrza w świątyniach w całej Polsce. I on podczas   jakiejś tam imprezy skarżył się, że nie ma komu podzlecać prac witrażowych. I tak mnie sprowokował troszkę, ja zacząłem najpierw sobie robić takie witrażyki małe, dla swoich potrzeb, spróbowałem raz, drugi z jakimś takim skutkiem dosyć pozytywnym, podobało mi się bo to jest dość wdzięczny rodzaj zajęcia. Dlatego, że jak oglądamy dzieło sztuki, obraz, rzeźbę czy grafikę to widzimy światło, które się odbija od obrazu czy od rzeźby. Natomiast witraże są jedynymi nazwijmy to przedmiotami artystycznymi, gdzie oglądamy światło, które przechodzi przez kolorowe szkło. To daje dodatkowe efekty i daje dodatkowe możliwości, ale wymaga też pewnego nieco innego stosunku do materiału z którego się robi witraże. I to mnie zaciekawiło. Potem w momencie kiedy moje dotychczasowe zajęcie, jakby się kończyło postanowiłem zacząć z tego żyć no i taki był początek.

Witraże pierwsze skojarzenie

Pierwsze takie  skojarzenie, które istnieje w świadomości społecznej na temat witraży, jest takie, że jest to   element wystroju kościołów, czy szerzej pojętych elementów budynków sakralnych, natomiast, teraz szczególnie po tych blisko trzydziestu latach, kiedy ja robię te witraże, już wiem, że w tej technologii można zrobić wszystko. To znaczy, oczywiście budynki sakralne tak, bo one pozwalają stworzyć we wnętrzu kościoła sacrum, to znaczy to coś, co sprawia, że wchodzimy do kościoła i zniżamy głos, zaczynamy mówić szeptem. I taki element skupienia się pojawia, takiej refleksji, do tego bardzo pomocne są witraże w oknach, szczególnie, kiedy przychodzi słońce i taki witraż, który mamy w oknie, drugi mamy na podłodze,  marmurowej w kościele. Żartujemy z proboszczami, że mają drugi komplet witraży za darmo, za tę samą cenę.

On się rusza!

Ale witraże służą również znakomicie w obiektach świeckich i to zarówno mieszkalnych, rezydencjach, willach jednorodzinnych, gdzie zwykle wstawia się witraże  w drzwiach wejściowych czy w drzwiach przy wyjściu na taras, czy w oknie na półpiętrze klatki schodowej, bo to jest znakomite miejsce – proszę zwrócić uwagę, że wszystkie łódzkie witraże, te wielkie łódzkie witraże z których Łódź słynie, te secesyjne z czasów „Ziemi Obiecanej” to one się mieszczą w oknach na półpiętrze klatki schodowej. Dlaczego? Bo to jest znakomite miejsce – jak wchodzimy na górę po schodach to ten witraż widzimy na tle nieba, jak schodzimy z góry, znad niego, to widzimy go na tle ziemi i z każdym stopniem on się zmienia, bo prawda, bo tam, gdzie witraż, tam musi być światło i również dużą rolę gra w odbiorze to, co jest za witrażem, czyli, jak schodzimy z góry to on się zaczyna zmieniać, bo zmienia się jego tło, więc zmienia się jego, jego światło i jego przejrzystość, wszystko. I w pewnym momencie on zaczyna się ruszać, on zaczyna drgać i to jest takie efektowne miejsce dla witrażu. Z kolei okna, które prowadzą na taras są bardzo dobre do lokowania witraży, bo zdarza się wielokrotnie, że dobrze zrobiony witraż stanowi pewne naturalne przejście, płynne między wnętrzem, a roślinnością, która jest na zewnątrz. Szczególnie jeśli jest witraż roślinny.

Realizacje – błyskawica

Witraże służą do stwarzania we wnętrzu bardzo ściśle wydzielonych stref aktywności. Na przykład, kiedyś robiliśmy już takie rzeczy, że jest sufit podwieszony, który jest pęknięty, w którym jest szczelina szerokości powiedzmy dwudziestu centymetrów, w tej szczelinie jest witraż  podświetlony od góry, w momencie kiedy się przekręci kontakt, to się nagle na suficie pojawia taka błyskawica, śmignięcie światłem od razu, które prowadzi wzrok człowieka, który stoi przy drzwiach dokładnie tam, gdzie chcemy. I robiliśmy w takim salonie, gdzie pęknięcie kończył się na takich szafkach oszklonych, gdzie były zbiory pana domu, bo on tam miał jakieś bibeloty. Chciał, żeby tam się wzrok kierował od razu, bo tam to było.

Dom weselny, witraż przestrzenny

Muszę pochwalić się, to jest rzecz  z tego roku, zrobiliśmy też rzecz zupełnie niesamowitą, mianowicie witraż w domu weselnym, ale witraż przestrzenny składający się z pięciu warstw. Nikt tego nie robił na świecie jeszcze, nie ma takiego drugiego witraża na świecie z pięciu warstw. I to jest wiązanka ślubna, roślinny witraż, gdzie kolory są poprzemieszczane w różnych poziomach, to wszystko jest podświetlone taśmą LEDową i żeby było ciekawiej to ma średnicę trzy i pół metra, i ten witraż stanowi tło dla siedzących państwa młodych podczas wesela. To jest w Ksawerowie, w domu weselnym, nikt tego jeszcze nie robił na świecie. Specjalna konstrukcja, żeby to się wszystko trzymało.

Robiliśmy lampę, która miał ponad metr sześćdziesiąt średnicy, okrągłą, przy suficie. Czyli taki  dysk, taka   tarcza, która była przy suficie samym, cała była biała, bez koloru, miała tylko wzór. Sufit też był biały, ale był inaczej biały niż  podświetlone szkło białe, w związku z tym to dawało bardzo dobre efekty. Tu ciekawostka polega na tym, że to koło o tej średnicy ponad półtora metra było podwieszone na szesnastu szeklach żeglarskich musieliśmy to jakoś podwiesić do sufitu, tego nie można było powiesić na jednym haczyku, bo by się nie utrzymało. Z resztą trudność tego dysku o takiej średnicy polegała na tym, że pod własnym ciężarem szkła, on by się złożył.  W związku z tym musieliśmy zrobić specjalną konstrukcję na zasadzie szprych do roweru. Były szprychy, które rozpychały to po prostu, przylutowane do tego witraża i dzięki temu to można było w ogóle podwiesić.

Nie ma tak, że się nie da

Po co ja to wszystko mówię ? Że można w tej technologii zrobić absolutnie wszystko, co tylko wymyśli projektant wnętrz, architekt. My jesteśmy taką pracownią, która nigdy nie mówi, że się nie da zrobić czegoś. Nigdy nie mówimy, tylko rozmawiamy na tak i zawsze staramy się jakoś tam, przy wzajemnych kompromisach jednak doprowadzić do tego, żeby to, co powstało w umyśle architekta powstało w rzeczywistości. Żeby to się dało przewieść, zamontować, podświetlić, zrobić. Tak myślę, że pewnie dlatego się tak długo utrzymujemy na rynku, bo robimy wszystko co można zrobić w tej technologii począwszy od takich bibelotów małych, a skończywszy na wielkich witrażach  kościelnych.

Konserwacja witraży w łódzkiej Katedrze

Taką największą naszą pracą, którą robiliśmy przez trzy lata była pełna konserwacja wszystkich górnych witraży w archikatedrze tutaj u nas. To już była taka zabawa rzeczywiście z górnej półki, bo tam jest dwadzieścia dwa metry do tych witraży, więc to trzeba było robić z wysokich rusztowań, które – nie ukrywam były dość chwiejne. Te witraże trzeba było wykuwać z betonowych okien, tak zwanych maswerków, ściągać na dół, potem jechały tutaj do pracowni, tutaj były rozbierane – pełna konserwacja. Te witraże nie były konserwowane od czasu pożarów katedry, wiec tam jeszcze były ślady tej sadzy, tego brudu, popękane były. Nie wiem kto, ale ktoś je robił tylko w ten sposób, że nie wyjmując zaklejał dziury, które powstały w wyniku tego pożaru, po to, żeby zamknąć budynek. To była stuprocentowa konserwacja w pełnym zakresie. Trwało to trzy lata, teraz można wejść do katedry i zobaczyć, jak wyglądają te górne okna. W tej chwili one przejrzały, wyraźnie widać, nabrały blasku, nabrały światła, z resztą cała katedra dzięki pracy księdza proboszcza Ireneusza Kuleszy nabrała rzeczywiście blasku, teraz ona nareszcie jest zrobiona tak, jak powinna być.

Witrażowy kaktus

Nasze witraże są na całym świecie, to znaczy: robiliśmy nawet witraże w Argentynie, to chyba było najdalej, bo jeszcze w Krzemowej Dolinie. Ciekawostka polega na tym, że istnieje coś takiego jak światowa organizacja, stowarzyszenie miłośników kaktusów. Istnieją krajowe oddziały tej organizacji – miłośnicy kaktusów, no i odbywał się jakiś zjazd w Argentynie tego stowarzyszenia i  było to związane z jubileuszem prezesa argentyńskiego związku i nasi miłośnicy kaktusów postanowili mu jakiś prezent zrobić. Wyszło im z tego długiego rozumowania, że mają zrobić witraż z kaktusami, który mu tam zawiozą i zrobiliśmy ten witraż z tymi kaktusami, on nie był nawet taki duży, tam miał chyba półtora metra, na półtora, ale był. Miałem sygnały, że prezent został przyjęty z zadowoleniem.

Gotyk w Kaliforni  

A druga taka ciekawostka, która mi przychodzi do głowy to, mamy rodaka, który mieszka w Dolinie Krzemowej i który tam, zarobił spore pieniądze, ale nie na elektronice, tylko on się niszowo zajął obudową komputerów. I on dla tych wszystkich cudeniek elektronicznych, które tam powstają produkuje obudowy. I jest tam monopolistą wręcz i na tym zrobił duże pieniądze, postawił sobie taką wielką, ogromną rezydencję wybudować i uznał, że chciałby mieć tam witraże z Polski. To zrobiliśmy mu chyba osiem takich wielkich okien w takiej bardzo tradycyjnej formie, ciężkie, bardzo grube, z takiego grubego szkła, bardzo szlachetnego, a witraże jak witraże. Natomiast problem był z przesłaniem, bo one płynęły statkiem. I największa trudność polegała na tym, żeby, one były już wprawione w ramy drewniane, ramy też były robione tutaj w Łodzi, były wprawione i żeby potem te ramy z tymi witrażami tak zapakować, żeby one wytrzymały podróż morską, żeby nie skorodowały. To tam były cuda: specjalnym papierem nawoskowanym to było owijane, potem okładane jakimś styropianem, potem wbijane, zbijane w takie skrzynki specjalne to było włożone i też miałem sygnały, że dopłynęły. Bardzo to ładnie wygląda, jeszcze z taką pierwszą literą nazwiska w takim herbie, fajnie w gotyku.

Łódź

Na początku mojej działalności pierwszą  konserwację witraża zabytkowego robiliśmy w pałacu Herbsta w Łodzi. To był witraż duży z takimi aniołkami, z gomółkami, który mieścił się w westybulu czyli tak nad krętymi schodami, które tam są w pałacu Herbsta. To był spory problem, bo gomółki, które wchodziły w skład tego witraża, gomółki to są takie okrągłe elementy szklane wyglądające, jak dna butelek, te gomółki w tym czasie były absolutnie niedostępne i pamiętam, że szukaliśmy tych gomółek brakujących w tym zniszczonym witrażu po całej Polsce i w końcu znaleźliśmy je w Tarnowie w takiej prywatnej hucie u Pana Fistka. Potem się okazało, że to jest kilku braci, którzy kontynuują tradycje rodzinną i każdy z nich ma swoją hutę i w tej hucie robią takie rzeczy, których nie można dostać w hutach państwowych, bo to wtedy jeszcze wszystko było w Polsce państwowe. Te huty prywatne były szczątkowe, gdzieś schowane w takich starych, walących się budynkach, ale dzięki temu Panu Fistkowi udało nam się zrobić konserwację tego witraża w pałacu Herbsta, do tej pory ten witraż wisi, nic się tam z nim nie dzieje i to była taka praca, która dała nam sporo, sporo satysfakcji.

W drugim łódzkim pałacu, w pałacu Poznańskim robiliśmy witraże sufitowe w takiej galerii, która prowadzi do Sali Arkadkowej. Tam były takie stare witraże podświetlane sztucznie i pamiętam, że też było tych   witraży chyba koło dziesięciu, one były w suficie nad korytarzem. Tam był duży problem z montowaniem ich, bo tam trzeba było zrobić rusztowanie przesuwne i jechało się od jednego otworu w suficie do drugiego i ten otwór pracowicie był przykrywany witrażem.

Z takich nowszych rzeczy w Sali Klawesynowej w Wyższej Szkole Muzycznej, teraz już Akademii Muzycznej na ulicy Gdańskiej robiliśmy witraże,  takie „w stylu”, bo tam nie było witraży wówczas, to były takie witraże utrzymane w stylu całego tego pałacu. W Sali Klawesynowej o ile dobrze pamiętam, na parterze są te witraże, patrzą w oknach patrzących na ulicę I Maja i one rzeczywiście też są takie dające satysfakcję. Były znakomicie zaprojektowane przez łódzkiego znawcę witraży i miłośnika Pana Jana Dominikowskiego. Myśmy robili realizacje. Też trudna rzecz, bo witraż był skomplikowany, ale udało się i do tej pory dźwięki klawesynu odbijają się od tych witraży od strony ulicy I Maja.

Bardzo dużo witraży robimy w mieszkaniach prywatnych, w takich mieszkaniach typu bloki, typu kamienice. Zdarzyło się kilka razy, że odtwarzaliśmy witraże u co bardziej świadomych mieszkańców starych kamienic łódzkich. Jeżeli tam był witraż na przykład w łazience w takim oknie, które doświetlało łazienkę z salonu, bo był układ architektoniczny taki, że łazienka nie miała okna i wtedy, jeżeli był tam witraż, kiedyś on w wyniku zawieruchy powojennej i komunistycznej został wywalony i zastąpiony czymś innym, to jeżeli ktoś w miarę świadomy troszkę poczytał o historii lokalu, który dostał, czy który kupił, to wtedy przychodzą do nas i my staramy się jakoś tam jak nie ma nawet dokumentacji, to staramy się jakoś w stylu tych starych łódzkich witraży zrobić. Bo styl łódzkich witraży jest bardzo charakterystyczny, łódzkie witraże są, takie trochę inne niż na przykład krakowskie, niż na przykład śląskie, to są te takie trzy ośrodki, gdzie tych witraży jest najwięcej. I te łódzkie witraże mają taki dość charakterystyczny układ, który my staramy się, jeżeli widzimy, że jest kamienica zabytkowa, utrzymać i w tym stylu te witraże robić.

Cechy łódzkich witraży

Charakterystyczne cechy łódzkich witraży są takie, że jest bordiura delikatna, ale bardzo bogata, to znaczy bogata bordiura otaczająca powierzchnię witraża ograniczająca i zwykle to jest zrobione ze szkieł katedralnych, potem w środku jest delikatny podział prostokątny albo romboidalny i dopiero na tym delikatnym, przezroczystym szkle, które jest wewnątrz bordiury mieści się motyw bardzo bajecznie kolorowy i bardzo rozbudowany. To są takie trzy  podstawowe cechy – że jest najpierw bordiura – bogata ale ze szkła ornamentowego, katedralnego, potem środek, gdzie szkła właściwie bardzo przeświecającego i dopiero w środku mieści się motyw bardzo mocny, bardzo kolorowy. Taki gust mieli fabrykanci łódzcy, ci którzy głównie sprowadzali sobie te witraże. Najwięcej w Łodzi jest witraży z takiej bardzo znanej pracowni Zeilera wrocławskiej, to się wtedy nazywało Breslau są również witraże z Zwittau, jest troszkę, ale niewiele witraży z tej Polskiej pracowni – Firmy Żeleński z Krakowa i tak jak mówię, one mniej więcej utrzymują ten, ten układ o którym mówiliśmy przed chwilą.