Marc Chagall i jego witraże
Agata Mościcka
Marc Chagall wybitny malarz, żyjący na przełomie XIX i XX wieku, który zasłynął nie tylko ze swoich wyjątkowych obrazów, ale również z powodu wspaniałych witraży, które tworzył.
Francuski malarz urodzony w 1887, Marc Chagall, pochodzenia żydowsko – rosyjskiego był zaliczany do twórców Szkoły Paryskiej (E’cole de Paris).
Zafascynowany kubizmem i awangardowymi poetami oraz malarzami w Paryżu malował tematy, zaczerpnięte z czasów swojego dzieciństwa, pobytu w Rosji, z obrzędów i zwyczajów żydowskich oraz życia rosyjskiego ludu. Jego obrazy często przedstawiały również liryczne sceny miłosne. Wyrażał swoje emocje w ekspresyjnych kolorach, naruszaniu proporcji i zestawianiu elementów świata realnego w nierealne układy. Zacierał granice między światem realnym, a fantastycznym. W jego dziełach można odnaleźć baśniowy surrealizm, symbolizm i ekspresjonizm. Charakterystyczne środki wyrazu Chagalla to deformacja kształtów, ekspresyjny koloryt z przewagą żywych odcieni błękitów i zieleni, nastrój dziwności i fantastyczności. Czasy wojny spowodowały, że w jego obrazach dominowała nuta rozpaczy, a kolory były ciemniejsze. Zmarł w 1985 roku we Francji.
Marc Chagall był nie tylko wspaniałym malarzem, ale również witrażystą. Chyba jednym z najbardziej znanych dokonań tego wybitnego malarza w dziedzinie witraży jest stworzenie nowych okien dla Katedry w Reims, która ucierpiała w wyniku działań wojennych. W 1974 roku Marc Chagall przy współpracy z Jacques Simon Workshop, stworzył trzy witraże do kaplicy Katedry w Reims. Realizacja tego przedsięwzięcia trwała sześć lat i była możliwa dzięki dotacji Komitetu Budowniczych Szampania- Ardeny. Koszt stworzenia witraży wynosił 300tys. franków. Od 1957 roku Chagall regularnie przyjeżdżał do Reims, gdzie pracował wspólnie z Jacques Simon Workshop, realizując ważne projekty we Francji i za granicą, takie jak okna w katedrze w Metz, w Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku, w kościele Tudeley, w kaplicy Rockefeller (Union Church) w Pocantico Hills). W listopadzie 1968 roku Komitet Budowniczych Szampania- Ardeny, stowarzyszenia, obejmującego szereg firm, dystrybutorów materiałów budowlanych, wykonawców i architektów regionu, postanowił zlecić Marc’owi Chagall stworzenie witraży do Katedry w Reims, które zastąpiłyby poprzednie wykonane w XIX wieku przez Coffetier i Steinheil. W 1971 roku witraże Chagall’a zostały umieszczone w kaplicy, mieszczącej się na głównej osi Katedry. Chagall wczuł się w atmosferę wnętrza katedry i jej średniowiecznych okien. Jego asystent Charles Marq odtworzył specjalnie dla wybitnego malarza poprzednią kolorystykę okien. Następnie rozpoczął pracę naklejając kawałki tkanin na wstępnych modelach witraży, później wykonywał próby na coraz większych formatach. Efekt tej pracy to sześć okien lancet wysokich na 10 metrów i trzy małe okna rozety, łącznie zajmujące powierzchnię 75m². Centralne okno przywołuje historię Abrahama i ostatnie chwile ziemskiego życia Chrystusa, męki i Zmartwychwstania czyli fundamenty Starego i Nowego Testamentu. Okno rozeta reprezentuje Ducha Świętego. Okno po lewej stronie wyraża proroctwa Starego Testamentu. Przedstawia drzewo Jessego, związane z genealogią Matki Chrystusa, pod której wezwaniem jest katedra. Od strony Jessego wyrasta gałąź rodziny królów judzkich Saula, Dawida i Salomona. Okno rozety reprezentuje liczbę proroków, zapowiadających nadejście Mesjasza.
W tym dziele Marc Chagall świetnie połączył nowoczesność rysunku i kompozycji z odcieniami średniowiecznych witraży. Artysta wspaniale zachował pełną harmonię kolorów. Inauguracyjne przekazanie wspaniałych okien z witrażami Chagalla nastąpiło 14 czerwca 1974 roku.
Dla kontrastu kolejne imponujące dzieło sztuki witrażowej Chagalla to okna stworzone dla Synagogi Abbell w Hadassah w Uniwersyteckim Centrum Medycznym w Israelu. Światło, które emanuje z dwunastu witraży u kopuły synagogi , sprawia, że jej wnętrze jest skąpane w szczególnym blasku. Słońce przebija się przez genialne kolory witraży, wychwytując ich wyjątkowy blask. Nawet w pochmurny dzień geniusz Chagalla przekształca czas i przestrzeń. Kamienna podłoga i ściany synagogi chłoną piękne światło z barwnych witraży i jednocześnie odbijają je. Stojąc w centralnym miejscu budynku, wpatrując się w żywe obrazy witraży, w symbole żydowskie, pływające figury zwierząt, ryb i kwiatów, nawet najbardziej przypadkowy widz jest przytłoczony ich pięknem, mocą i obecnością. Każdy panel witraża jest mikrokosmosem świata Chagalla. Wyobraźnią rzeczywistą i urojoną miłości do swego ludu, tradycji, jego głębokiego poczucia identyfikacji z historią żydowską, jak również z jego wczesnym życiem w Rosji. Jego główną inspiracją była biblia, szczególnie błogosławieństwa Mojżesza dla dwunastu pokoleń. Każde okno jest zdominowane przez określony kolor i zawiera cytat z poszczególnych błogosławieństw.
Chagall wraz ze swoim asystentem Charles Marq pracował nad projektem przez dwa lata, w czasie których Marq opracował specjalny proces nakładania koloru szkła. To pozwoliło Chagallowi na używanie aż trzech kolorów na jednym panelu, a nie oddzielanie każdego koloru taśmami.
Synagoga została poświęcona w obecności wielkiego artysty 6 lutego 1962 roku w ramach rocznicy Złotego Hadassa.
Swoje dzieło Chagall podpisał takimi słowami : „To jest mój skromny dar dla narodu żydowskiego, który zawsze marzył o biblijnej miłości, przyjaźni i pokoju między wszystkimi narodami…”
