Marc Chagall urodził się w Witebsku w Rosji w 1887 roku i jest uważany za jednego z najbardziej wpływowych nowoczesnych artystów XX wieku. Jego prace charakteryzują się żywymi kolorami, marzycielskimi obrazami i połączeniem tradycyjnej żydowskiej i rosyjskiej sztuki ludowej. Przez całe życie Chagall tworzył obrazy, grafiki, witraże i mozaiki. Jego witraże są jednymi z najbardziej kultowych dzieł i zdobią wiele muzeów i świątyń na całym świecie.
Witraże Chagalla są najbardziej znane z ich charakterystycznego stylu, który łączy elementy żydowskiej i rosyjskiej sztuki ludowej z nowoczesną abstrakcją. Witraże zazwyczaj charakteryzują się jaskrawymi kolorami, żywymi obrazami i głęboką, poetycką kompozycją.
Witraże Chagalla odzwierciedlają również jego osobiste przekonania i doświadczenia. Wiele z jego dzieł przedstawia obrazy z dzieciństwa w Rosji, w tym sceny biblijne, życie na wsi i portrety rodziny. Oszklenia zawierają symbole nadziei, wiary i miłości, które były ważnymi tematami w pracach Chagalla przez całą jego karierę.
W latach 30. Chagall rozpoczął pracę nad witrażami do kościołów i synagog w Rosji i Francji. Zlecono mu zaprojektowanie kilku okien dla synagogi w Moguncji w Niemczech, które ukończył w latach 1931-1933. Prace te przedstawiają tradycyjne obrazy żydowskie, w tym Dziesięć Przykazań, modlitwę Szema i gwiazdę Dawida.
Chagall wykonał również witraże do kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego w Witebsku w Rosji w 1934 roku. W prezbiterium oknie tym znajduje się żywe przedstawienie Wniebowstąpienia Jezusa z zastępem aniołów unoszących się wokół niego. Chagall był głęboko zainspirowany wiarą chrześcijańską i jej symboliką, co jest widoczne w tym oknie.
W tym samym roku Chagall zaprojektował witraże do kaplicy w Château de La Tourette, klasztorze w pobliżu Lyonu we Francji. Okna te przedstawiają serię żywych i kolorowych scen z życia Jezusa, w tym Ostatnią Wieczerzę i Ukrzyżowanie.
Pod koniec lat 40. Chagall przeniósł się do Paryża i zaczął tworzyć witraże do kościołów i synagog w tym mieście. Otrzymał zlecenie na zaprojektowanie okien do Wielkiej Synagogi w Paryżu, które ukończył w latach 1949-1950. Okna te przedstawiają sceny z Biblii Hebrajskiej, takie jak Stworzenie Adama i Związanie Izaaka.
Chagallowi zlecono również zaprojektowanie witraży do kościoła Saint-Sulpice w Paryżu w latach 1953-1960. Witraże te przedstawiają sceny z życia Jezusa, w tym Narodzenie, Cud Chleba i Ryb oraz Wniebowstąpienie.
W latach 60. Chagall zaczął tworzyć witraże na większą skalę dla muzeów, uniwersytetów i prywatnych kolekcjonerów. Zaprojektował witraże dla Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Paryżu w latach 1964-1966, na których widnieją abstrakcyjne i kolorowe sceny z Biblii.
Chagall otrzymał również zlecenie zaprojektowania witraży dla Art Institute of Chicago w 1967 roku, które ukończył w 1969 roku. Witraże te przedstawiają sceny z Biblii Hebrajskiej, w tym rajski ogród i Mojżesz otrzymujący dziesięć przykazań.
W latach 70. Chagall zaprojektował witraże do synagogi w Centrum Medycznym Hadassah w Jerozolimie, które ukończył w 1972 roku. Te okna są jednymi z najbardziej kultowych dzieł Chagalla, charakteryzującymi się żywymi kolorami i marzycielskimi wyobrażeniami.
Witraże Chagalla wywarły głęboki wpływ na współczesną sztukę witrażową. Wielu współczesnych artystów witraży inspiruje się pracami Chagalla.
Twórczość Chagalla zainspirowała nowe pokolenie witrażystów do zbadania możliwości tego medium. Wielu współczesnych witrażystów eksperymentuje z nowymi technikami i materiałami, a także włącza do swoich prac elementy abstrakcyjne i niefiguratywne.
Witraże Chagalla to jedne z najpiękniejszych dzieł sztuki na świecie. Aby w pełni docenić ich piękno, należy je obserwować osobiście. Podczas oglądania dzieł Chagalla warto skupić się na kolorach, kształtach, fakturze szkła i elementach symbolicznych.
W poszukiwaniu witraży Marca Chagalla z pewnością dobrym wyborem będzie wycieczka do Paryża. Jest kilka tras po tym mieście, które skupiają się na dziełach Chagalla, w tym na jego witrażach w Wielkiej Synagodze Paryskiej, kościele Saint-Sulpice i Muzeum Sztuki Nowoczesnej.
Witraże Chagalla można znaleźć w wielu miejscach na świecie. Oprócz instalacji w Paryżu, znajdują się one również w Stanach Zjednoczonych, Niemczech, Izraelu i innych krajach.
Największa kolekcja witraży Chagalla znajduje się w Musée National Marc Chagall w Nicei we Francji, gdzie znajduje się ponad 100 okien stworzonych przez artystę.
W Stanach Zjednoczonych witraże Chagalla znajdują się w Art Institute of Chicago i National Gallery of Art w Waszyngtonie. W Niemczech są to okna w synagodze w Moguncji i synagodze w Berlinie. W Izraelu są okna w synagodze w Hadassah Medical Center w Jerozolimie.
Leopold Steiner zaproponował wybudowanie w Wiedniu nowoczesnego zespołu opiekuńczo-leczniczego dla osób z problemami psychicznymi. Pomysł ten został zaakceptowany i w latach 1904-1907 powstał największy i najbardziej nowoczesny zakład psychiatryczny w Europie (dzisiaj należący do 14. dzielnicy Wiednia: Pelzing). Aby chorzy mieli spokój i bliski kontakt z naturą przeznaczono na ten cel ok. 144 ha gruntu. Powstał tu kompleks pawilonów dla 2200 pacjentów oraz personelu medycznego i zarządzającego. Łącznie w zaplanowanym „białym mieście” mogło zamieszkać 5000 osób. Na terenie zakładu wybudowano również sanatorium i teatr a na wzgórzu kościół.
Kościół St. Leopold, fasada, projekt: Otto Wagner, foto: Ewa Hewczuk
Koncepcję całego projektu zakładu leczenia opracował Otto Wagner, ale on sam nadzorował jedynie budowę kościoła. Choć był on już wówczas uznanym architektem i profesorem wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, nie wszystkim podobał się nowy, secesyjny styl i skromniejszy wystrój świątyni. Pozwolenie na budowę zostało wydane, ale niektórzy podkreślali, że nie byłoby to możliwe, gdyby kościół znajdował się w centrum Wiednia. Wydano zgodę tylko dlatego, że chodziło o świątynię w ośrodku dla psychicznie chorych. Arcyksiążę Franz Ferdinand (potencjalny pretendent do tronu cesarza, zabity w roku 1914 w Sarajewie), na uroczystości otwarcia zespołu szpitalnego w 1907 roku skrytykował Wagnera, twierdząc, że jemu podobają się dzieła baroku, ponieważ pokazują przepych i bogactwo, czego nie można ukazać w stylu secesji, bo jest prostszy. Architekt odpowiedział, że proste wyposażenie kościoła spełnia cel, jakim jest możliwość modlenia się, czym rozzłościł arcyksięcia i od tej pory nie otrzymał już żadnego zlecenia z pałacu cesarskiego. Niezależnie od negatywnych ocen pojawiły się oczywiście głosy doceniające odważne, nowoczesne podejście do budowy obiektu sakralnego, o czym można przeczytać np. w gazecie Neue Freie Presse z 06. października 1907 roku.
Witraże zaprojektował Koloman Moser,
malarz, grafik, projektant mebli, szkła i biżuterii, współzałożyciel wiedeńskiej secesji oraz kierownik artystyczny Wiener Werkstätte. Wykonał je natomiast jego uczeń Leopold Forstner, który założył Wiener Mosaikwerkstätte i współpracował z innymi, znanymi twórcami wiedeńskiej secesji. Otrzymał on również zlecenie wykonania, według opracowanego projektu, mozaiki Obietnica nieba na ścianie w tle ołtarza. Jego innymi dziełami są min. witraże i mozaiki w kościele cmentarza centralnego pod wezwaniem św. Karola Boromeusza we Wiedniu oraz fryz w pałacu Stocleta w Brukseli, który zaprojektował Gustav Klimt.
Okna w kościele St. Leopold miały wpuszczać jak najwięcej słońca, dlatego założono wykonanie witraży ze szkła bezbarwnego. Prałat Heinrich Swoboda nie zaakceptował jednak wykonania przeszkleń według tej propozycji i wprowadzono zmiany. Zaproponowano częściowe wykonanie witraży ze szkła barwionego. To rozwiązanie ożywiło biało-złote wnętrze i subtelnie wprowadziło kolor, dzięki któremu promienie słońca przenikając przez witraże cieszą nas różnymi walorami barw i dają odczucie pozytywnego ciepła.
Nad głównym wejściem od strony południowej znajduje się witraż przedstawiający raj, w którym centralne miejsce zajmuje Bóg Ojciec. Przed siedzącym na tronie Stwórcą klęczą: nagi, ciemnowłosy mężczyzna i kobieta, której ciało okryte jest długimi, blond włosami. Towarzyszący im aniołowie ubrani są w piękne, ozdobne szaty. Geometryczne detale przypominają styl zdobienia stosowany w secesyjnych obrazach przez Gustava Klimta. Ich skrzydła z jednej strony rozciągają się nad tronem Zasiadającego, a z drugiej osłaniają przepraszających, szukających wsparcia ludzi. Ze stopni prowadzących do Stwórcy spływa dająca życie woda. Przypomina ona o słowach: „Jam Alfa i Omega, Początek i Koniec. Ja pragnącemu dam darmo pić ze źródła wody życia. Zwycięzca to odziedziczy…” (Ap 21,6n). Bóg Ojciec patrzy z góry na stworzony przez siebie świat. Scena ta nie jest widoczna z wnętrza kościoła, zasłaniają ją organy, jakby architekt celowo zaplanował, aby widzieli ją tylko wchodzący do środka świątyni.
Kiedy przechodzimy przez główne drzwi, ukazuje nam się w tle ołtarza misternie wykonany za pomocą mozaiki obraz (wynoszący prawie 85 m2), przedstawiający błogosławieństwo i obietnicę nieba.
Mozaika: Obietnica nieba, foto: Ewa Hewczuk
Chrystusowi towarzyszą aniołowie, poniżej znajdują się Maryja, Józef oraz święci z różnymi atrybutami, również patronowie chorych. Jezus wyciąga ręce i błogosławi wszystkim, którzy do niego przyszli.
Witraże od strony wschodniej, projekt: Koloman Moser, foto: Ewa Hewczuk
Na prawo od ołtarza, w części górnej wschodniego okna, znajdują się dwaj aniołowie, którzy patrzą w kierunku gołębicy – symbolu Ducha Św. a poniżej widnieje napis: „Selig sind die Barmherzigen, denn sie werden Barmherzigkeit erlangen”, czyli „Błogosławieni (są) miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią” (Mt 5,7). W części głównej okna wypisano Uczynki miłosierdzia względem ducha oraz pokazano ważne postacie z Pisma Świętego i z czasów nowożytnych. Patrząc od lewej strony okna przedstawione są następujące osoby wraz z wymienionymi uczynkami:
Johannes der Täufer (Jan Chrzciciel) – „Die Sünder zurechtweisen” – Grzeszących upominać,
Franz von Sales (św. Franciszek Salezy) – „Die Unwissenden belehren” – Niewiedzących pouczać,
Clemens Maria Hofbauer – „Den Zweifelnden recht rathen” – Wątpiącym dobrze radzić,
Joseph von Ägypten (Józef z Egiptu) – „Das Unrecht mit Geduld leiden” – Krzywdy cierpliwie znosić,
Stephanus – „Denen, die uns beleidigt haben, gern verzeihen” – Tym, którzy nas obrazili, chętnie przebaczać,
Abraham – „Für Lebende und Todte bei Gott bitten” – Za żyjących i umarłych modlić się.
Po obu stronach okna znajdują się witraże z aniołami, których szaty i skrzydła udekorowane są geometrycznymi elementami (oryginalny projekt znajduje się w Leopold Muzeum w Wiedniu).
Witraż: Aniołowie z chustą św. Weroniki, projekt: Koloman Moser, foto: Ewa Hewczuk
Po przeciwnej stronie kościoła, od zachodu, umieszczono witraże o podobnej tematyce. W górnej części okna dwaj aniołowie trzymają chustę św. Weroniki z odbiciem twarzy Chrystusa. Napis: „Wahrlich, sage ich euch: Was ihr einem dieser meiner geringsten Brüder getan habt, das habt ihr mir getan” przypomina „Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, mnieście uczynili” (Mt 25,40). Niżej wymienione zostały Uczynki miłosierdzia względem ciała oraz przedstawiono osoby ze Starego Testamentu i świętych.
Fragment witraża: Uczynki miłosierdzia względem ciała, projekt: Koloman Moser, foto: Ewa Hewczuk
Patrząc od lewej strony okna ukazane zostały następujące postacie wraz z wymienionymi uczynkami:
Elisabeth – „Die Hungrigen speisen” – Głodnych nakarmić,
Nad głowami wiernych, w kopule kościoła, umieszczone zostały cztery podłużne witraże, które podkreślają szczególne znaczenie Ewangelii jako podstawy poznania Boga. W przeszkleniach przedstawiono symboliczne czterech ewangelistów.
Witraże w kopule kościoła, projekt: Koloman Moser, foto: Ewa Hewczuk
Człowiek ze skrzydłami lub anioł jest symbolem św. Mateusza, ponieważ jego Ewangelia opowiada o człowieczeństwie Chrystusa „uskrzydlonego”. Lew kojarzony jest ze św. Markiem, który w swojej Ewangelii podkreśla królewskie pochodzenie Jezusa. Wół to znak św. Łukasza, ponieważ ukazuje on śmierć Chrystusa jako ofiarę, a składanie zwierząt w ofierze było we wcześniejszych kultach oraz w judaizmie powszechne. Orzeł z kolei symbolizuje św. Jana, który w swojej Apokalipsie, patrząc jak ptak z góry, widzi nie tylko to, co bliskie i teraźniejsze, ale sięga wzrokiem dalej, w przyszłość.
Według założenia projektanta
szkła miały być bez dodatkowych malatur, które musiałyby zostać utrwalone przez wypalenie w piecu. Częściowo zastosowano szkła opalowe, które były na początku XX wieku nowością. Tą innowacyjną technologię produkcji szkła barwnego, nieprzezroczystego lub częściowo przeziernego, opracował pod koniec XIX wieku Louis Comfort Tiffany. Oprócz tego, że szkła te wyróżniają się brakiem całkowitej przejrzystości, część z nich posiada interesującą strukturę.
Fragment witraża: Klemens Maria Hofbauer i św. Teresa, projekt: Koloman Moser, foto: Ewa Hewczuk
Przy produkcji niektórych tafli połączono gorące masy różnokolorowego szkła, co stanowi intrygującą, niepowtarzalną „grę” barw. Widać to dobrze na przykładzie trawy, mieniącej się różnymi odcieniami zieleni niczym drogocenne klejnoty.
Witraże w kościele St. Leopold mają łączną powierzchnię ok. 200 m2. Tworzą one zestawienie szkieł bezbarwnych oraz barwionych w masie i stanowią znakomity przykład nowoczesnych projektów. Świetny dobór szkła przyciąga uwagę zarówno ze względu na ciekawe faktury jak i subtelną, stonowaną kolorystykę, charakterystyczną dla secesji.
Irlandzka artystka Evie Hone uznawana jest za jedną z pionierek kubizmu w malarstwie. Nie jest to jednak fakt powszechnie znany, a sama Hone zasłynęła w świecie sztuki wcale nie jako malarka, ale przede wszystkim jako wybitna witrażystka.
Eva Sydney Hone, nazywana przez wszystkich Evie, przyszła na świat w 1894 roku, w Roebuck w hrabstwie Dublin. W dzieciństwie zachorowała na polio, którego skutki odczuwała do końca życia. Początkowo uczyły ją guwernantki, później kontynuowała edukację w Szwajcarii. Następnie odbyła podróż do Hiszpanii i Włoch, a w 1913 roku zamieszkała w Londynie. Podjęła tam studia w Byam Shaw School of Art, a następnie w Central School of Arts and Crafts, gdzie uczyła się pod kierunkiem Bernarda Meninsky’ego. Studiowała także u Waltera Sickerta w Westminster Technical Institute. Swoje pierwsze doświadczenia zawodowe zbierała w Paryżu pod okiem takich artystów jak André Lhote i Albert Gleizes.
Po starannej edukacji i licznych doświadczeniach jakie zebrała podczas podróży po Europie, Evie Hone wróciła do Irlandii. Zasłużyła się tam jako jedna pionierek kubizmu, wywarła również ogromny wpływ na młodych, irlandzkich artystów. W latach 30. XX wieku skupiła się głównie na witrażach. Początkowo pracowała w spółdzielni witraży, później założyła własne studio w Rathfarnham.
Evie Hone uczyła się sztuki witrażowej od Wilhelminy Geddes. W 1939 roku otrzymała swoją pierwszą nagrodę za witraże na Światowych Targach w Nowym Jorku. Nagrodzona praca zatytułowana Moje Cztery Zielone Pola powstała na zlecenie rządu irlandzkiego. Witraż ten należy do najsłynniejszych prac w dorobku artystki. Obecnie znajduje się w budynkach rządowych w Dublinie.
Innym znanym przykładem twórczości Evie Hone jest wschodnie okno w kaplicy w Eton College w Windsorze, które przedstawia Ukrzyżowanie. Warto wymienić także witraż z Ostatnią wieczerzą w kościele St. Michael w Highgate w północnym Londynie czy rozetę w kościele Holy Family w Ardara. Ciekawym przykładem jest także seria pięciu okien w katolickim kościele w Tullabeg.
Artystka była niezwykle pobożna, co znalazło wyraz w jej twórczości. Projektowała zazwyczaj figuratywne okna przedstawiające sceny biblijne i wizerunki świętych, które emanują spokojem i aurą pełna szacunku. Evie Hone to niewątpliwie jedna z najważniejszych irlandzkich artystek witrażowych. Projektowane przez nią okna wyróżniały się nowoczesnością i ciekawą kolorystyką. Głębokie barwy z dodatkiem jasnych kolorów i niezwykła, pełna wrażliwości ekspresja czynią jej styl niepowtarzalnym. Evie Hone zmarła 13 marca 1955 roku.
William Wailes był jednym z najbardziej płodnych witrażystów tworzących w XIX wieku. Działalność jego warsztatu jest imponująca, a w wielu angielskich kościołach do dziś można oglądać stworzone przez nich okna. Pomimo ich ogromnej ilości, William Wailes wciąż jest jednym z mniej znanych artystów witrażowych.
Wailes pochodził z Newcastle upon Tyne. Był sprzedawcą herbaty i miał własny sklep spożywczy. Nie planował kariery artystycznej, swoją twórczość początkowo traktował jedynie jako hobby. Na podwórzu miał piec, w którym wypalał małe emalie, a potem sprzedawał je w swoim sklepie. W 1830 roku zdecydował się w końcu potraktować swoje zainteresowania poważnie i rozpoczął studia w Monachium u Franza Mayera.
W 1838 roku William Wailes założył własną pracownię witrażową. Początkowo współpracował z Puginem, jednak nie był to opłacalny układ. Pugin często zmieniał warsztaty, w których realizował swoje projekty, biorąc pod uwagę jedynie jak najniższe koszty. Firma Wailesa zyskała sławę dostarczając witraże do wielu lokalnych kościołów. W miarę rozwoju pojawiało się w niej coraz więcej pracowników. W najlepszym momencie było ich siedemdziesięciu sześciu, co jak na warsztat produkujący witraże stanowiło w tamtych czasach imponującą liczbę. Wśród nich było wielu młodych artystów, którzy później osiągnęli spory sukces.
Jednym z największych osiągnięć firmy Williama Wailesa było Wielkie Zachodnie Okno katedry w Gloucester, przedstawiające sceny z życia Chrystusa. Było to niezwykłe wyzwanie, ponieważ obszar do przeszklenia był ogromny. Wailes podzielił kompozycję aż na cztery kondygnacje ze zwieńczeniem. Wśród wykonanych przez warsztat prac można też wymienić choćby cykl dwudziestu jeden witraży z kościoła Wszystkich Świętych w Hursley, Wschodnie Okno kościoła Mariackiego w Thatcham czy dwanaście okien przedstawiających historie z Ewangelii dla kościoła św. Andrzeja w Bradfield.
Choć William Wailes zatrudniał różnych projektantów, witraże które wychodziły z jego pracowni miały rozpoznawalny styl. Do ich charakterystycznych cech można zaliczyć często powtarzające się zestawienia kolorystyczne, widoczne w szatach postaci – żółty z niebieskim podszyciem, fioletowy z czerwonym podszyciem oraz czerwony z zielonym podszyciem. Szkło z warsztatu Wailesa jest też jaśniejsze niż w przypadku większości angielskich witraży z tego okresu. Uwagę zwracają również detale twarzy, które są nakładane w niezwykle malarski sposób.
William Wailes zmarł w 1881 roku, jednak pracownia wciąż działała pod kierownictwem jego syna Williama Thomasa, który zarządzał nią do 1910 roku. Większość prac stworzonych przez warsztat Wailesa znajduje się w północnej Anglii, jednak można znaleźć także przykłady w innych miejscach.
Jeden z najciekawszych artystów witrażowych działających w XX wieku, Richard King, przyszedł na świat w Castlebar w hrabstwie Mayo w Irlandii. Był nie tylko wybitnym witrażystą, ale też ilustratorem.
W latach 20. studiował w Dublin Metropolitan School of Art. Planował zostać architektem, jednak jeden z jego nauczycieli zauważył w nim inny talent i przedstawił go Harry’emu Clarke – najważniejszemu irlandzkiemu witrażyście w tamtych czasach. Rok 1928 był dla Kinga przełomowy – to właśnie wtedy wstąpił do studia Clarke’a i rozpoczął karierę artysty witrażowego. Kiedy w 1931 roku Clarke zmarł, przejął rozpoczęte przez niego prace przy oknach katedry św. Mela w Longford. Od 1935 roku, przez pięć lat zarządzał pracownią swojego mistrza.
Clarke niewątpliwie miał ogromny wpływ na ukształtowanie młodego Kinga. W jego pracach wyraźnie widać wpływ mistrza, ale pojawiają się też inspiracje takimi twórcami jak Georges Rouault czy El Greco.
Do najsłynniejszych prac Kinga należą witraże w kościele św. Antoniego w Athlone, a także w świątyni śś. Piotra i Pawła w tym samym mieście. Artysta wykonał tam pięć pełnowymiarowych okien. Wśród nich znalazło się ciekawe przedstawienie św. Patryka bez brody. Warto wspomnieć również witraże w sanktuarium św. Judy w Faversham, w kościele św. Patryka w Newport czy w kościele Matki Bożej Wspomożycielki w Swinford.
Najwięcej witraży King wykonał w samej Irlandii, jednak można znaleźć też przykłady jego prac w Wielkiej Brytanii, Australii i USA. Przykładem mogą być trzy okna w pokoju Jamesa Jeffrey’a Roche’a w bibliotece w Boston College.
Oprócz witraży, Richard King znany jest z projektów irlandzkich znaczków pocztowych. Był głównym ilustratorem Rocznika Kapucynów, malował też obrazy. Artysta zmarł w 1974 roku, w dzień św. Patryka.
Tym co wyróżnia twórczość Kinga jest niezwykła umiejętność ilustrowania emocji i idealistycznych idei. Ten aspekt jego sztuki był szczególnie ceniony przez zleceniodawców kościelnych, którzy bardzo cenili jego zdolność do ilustrowania narracji biblijnych. W pracach Kinga wyraźnie widoczne są fascynacje tematami pokazującymi oddanie wierze katolickiej i Ojczyźnie. Artysta inspirował się też mitologią celtycką.
Brytyjski projektant witraży, George Caleb Hedgeland, przyszedł na świat w 1825 roku. Był synem architekta Johna Pike Hedgelanda.
Kariera George’a Hedgelanda w Anglii nie trwała długo, bo niespełna 12 lat. Był bardzo popularny w latach 50. XIX wieku. Prowadził wtedy swoją pracownię w Londynie. Artysta zwrócił na siebie uwagę w 1951 roku, kiedy wziął udział w Wielkiej Wystawie w Londynie. Projekty, które tam zaprezentował wyróżniały się dużym rozmachem i śmiałością jak na ówczesne czasy. W 1860 roku ze względu na pogarszający się stan zdrowia Hedgeland sprzedał swoją londyńską pracownię i przeniósł się do Australii, gdzie zmarł w 1898 roku.
Do jego najsłynniejszych prac należy wielkie wschodnie okno w Chapel of Jesus College, w Oxfordzie, wykonane w 1853 roku. Przedstawia ono sceny biblijne, pośród których znalazły się trzy przedstawienia Jezusa wskrzeszającego zmarłych – córkę Jaira, syna wdowy z Nain oraz Łazarza. Ciekawe są również sceny z Nowego i Starego Testamentu zestawione ze sobą według pewnego klucza np. Ostatnia Wieczerza z Paschą, Zmartwychwstały Chrystus z Jonaszem uciekającym przed wielorybem, czy Wniebowstąpienie Jezusa z wniebowstąpieniem Eliasza.
Podobne pary przedstawień pojawiają się w zachodnim oknie katedry w Norwich, gdzie wybrane sceny z życia Mojżesza zestawione zostały ze scenami z życia Jezusa. Wśród prac Hedgelanda znalazły się także południowo-wschodnie okno katedry w Lincoln, witraż w oknie katedry w Ely czy wschodnie okno w Halifax Minster, które jest jednym z najbardziej reprezentatywnych przykładów jego twórczości. Zajmował się też restauracją niektórych witraży w King’s College w Cambridge.
Kiedy poszukiwano autora witraży do katedry w Glasgow, poproszono o radę Charlesa Winstona, uważanego wtedy za największy autorytet w tej dziedzinie. Polecił Hedgelanda, który był według niego najlepszym artystą do wykonania tego zadania. Winston określił malowane przez Hedgelanda figury jako piękne i przejrzyste, nawiązujące do stylu greckiego.
George Hedgeland wyróżniał się na tle innych witrażystów działających w tamtym okresie. Inspiracje czerpał ze sztuki wczesnego renesansu. Kolory w jego oknach są żywe i świeże, a jego charakterystyczny styl przyciąga wzrok. Niestety sposób w jaki malował wyszedł szybko z mody, dlatego część okien jego autorstwa została dość szybko wymieniona.
Jedna z najbardziej znaczących, angielskich firm witrażowych, Burlison & Grylls, została założona z inicjatywy dwóch architektów – Thomasa Garnera i George’a Fredericka Bodley’a. Tworzący ją John Burlison i Thomas John Grylls byli uczniami innych wybitnych witrażystów, którzy też tworzyli spółkę zajmującą się produkcją szkła – Claytona i Bella.
Młody Grylls był szczególnie uzdolnionym rysownikiem. Wcześnie miał okazję zaznajomić się z wnętrzami kościelnymi i już jako dziecko obserwował jak wyglądają prace nad ich wystrojem, ponieważ jego ojciec był producentem organów.
Założone przez Burlisona i Gryllsa w 1868 roku przedsiębiorstwo, do lat 90. XIX wieku stało się jedną z najbardziej cenionych firm witrażowych w całym kraju. Wśród ich licznych realizacji na szczególna uwagę zasługują okna w Lady Chapel w katedrze w Rochester czy w anglikańskim kościele St Matthias w Richmond w Londynie. Wspólnicy zrealizowali też witraże dla kościołów św. Marii Magdaleny w Bolney, w hrabstwie West Sussex, św. Chryzostoma w Manchesterze czy Wszystkich Świętych w Warlingham. Pięknym przykładem ich realizacji jest również wschodnie okno o trzech światłach z kościoła St James w Swarkestone wykonane w 1876 roku
James Burlison zmarł w 1891 roku, jednak przedsiębiorstwo zarządzane przez Gryllsa funkcjonowało nadal. Z 1902 roku pochodzi jedno z najbardziej spektakularnych dzieł firmy – duża rozeta w opactwie westminsterskim, umieszczona w tzw. zakątku poetów. Na uwagę zasługuje też seria dziewięciu okien w kaplicy Radley College w Oxfordshire, które powstawały w latach 1894-1917.
Po śmierci Gryllsa w 1913 roku, firmę przejął jego syn- Thomas Henry, i prowadził ją aż do swojej śmierci w 1953 roku. Nie przeszkodziła mu w tym nawet II wojna światowa, podczas której zbombardowano pomieszczenia, w których mieściła się ich pracownia.
Thomas Henry Grylls zapisał się w historii nie tylko jako kontynuator tradycji ojca, ale przede wszystkim jako założyciel British Society of Master Glass Painters – stowarzyszenia, którego celem było promowanie wysokich standardów w sztuce i rzemiośle witrażowym, a także stworzenie przestrzeni, gdzie artyści mogą dzielić się wiedzą i inspiracjami w zakresie twórczości w szkle. Instytucja ta działa do dziś i troszczy się o zachowanie dziedzictwa witrażowego w Wielkiej Brytanii.
John Ninian Comper, architekt szkockiego pochodzenia, zapisał się w historii sztuki przede wszystkim jako wybitny witrażysta. Był jednym z ostatnich przedstawicieli Gothic Revival.
Urodził się 10 czerwca 1864 roku w Aberdeen. Był najstarszym z pięciorga dzieci Ellen Taylor i wielebnego Johna Compera. Naukę rozpoczynał w Szkocji, początkowo w Kingston College w Aberdeen oraz w Glenalmond School w Perthshire, a następnie w Ruskin School of Art w Oxfordzie. Po przeprowadzce do Londynu kontynuował studia u mistrza witraży Charlesa Eamera Kempe, a następnie u architektów George’a Fredericka Bodley’a i Thomasa Garnera.
W ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku Comper nawiązał bardzo owocną współpracę z Williamem Bucknallem. Ich wspólnymi dziełami są okna do niewielkiego kościoła w Drayton St. Leonard niedaleko Oxfordu, a także wschodnie okno dla kościoła św. Marii Magdaleny w Geddington w Northamptonshire.
W 1907 roku Comper przyjął zlecenie od dziekana Westminster na zaprojektowanie serii ośmiu witraży, które miały znaleźć się w północnej części nawy. Okna przedstawiają królów związanych z opactwem, a także inżynierów i naukowców – Henry’ego Royce’a, Charlesa Parsonsa, Johna Wolfe Barry, Benjamina Bakera, Lorda Donalda Smitha i Lorda Williama Smitha. Osobne witraże poświęcone są brytyjskim jeńcom, którzy zginęli podczas wojny w latach 1914-18 oraz Korpusowi Medycznemu Królewskiej Armii. Ninian Comper zaprojektował też okno dla Johna Bunyana w północnym transepcie. Witraże dla opactwa Westminster przyniosły artyście ogromną sławę oraz wiele kolejnych zleceń.
W kolejnych latach Comper kontynuował swoją pełną sukcesów karierę. W 1954 roku, w wieku 90 lat, zaprojektował Okno Królewskie dla katedry w Canterbury przedstawiające króla Jerzego VI wraz z małżonką oraz królową Elżbietę II i księcia Edynburga Filipa.
Ninian Comper był tradycjonalistą, który odcinał się od modnego pod koniec XIX i na początku XX wieku ruchu Arts&Crafts i dzieł tworzonych w duchu prerafaelitów. Inspiracją dla jego prac było późne średniowiecze. Jednak nie był artystą konserwatywnym, zamkniętym na rozwój i nowości. Pod względem technicznym stosował odważne jak na tamte czasy rozwiązania. W swoich pracach wrócił do średniowiecznej techniki robienia niebieskiego szkła.
Witraże Compera wyróżniają się niezwykłymi kolorami. W swoich pracach łączył elementy klasyczne i gotyckie. Jego znakiem rozpoznawczym była dzika truskawka, którą sygnował swoje okna powstałe po 1903 roku. Ninian Comper zmarł 22 grudnia 1960 roku. Został pochowany w opactwie Westminster, pod oknami, które sam zaprojektował.
Jeden z najwybitniejszych artystów pierwszej połowy XX wieku, Theo van Doesburg, znany jest przede wszystkim jako zagorzały propagator neoplastycyzmu. Był nie tylko malarzem, ale również dekoratorem, poetą, architektem i teoretykiem sztuki. W jego twórczości pojawiają się także niezwykle oryginalne, abstrakcyjne witraże.
Theo van Doesburg urodził się 3 sierpnia 1883 roku w Utrechcie w Holandii. Naprawdę nazywał się Christian Emil Marie Küpper. Swoją karierę malarską rozpoczął około 1900 roku. Początkowo interesował się postimpresjonizmem i fowizmem. W 1915 roku odkrył twórczość Pieta Mondriana. Zafascynowany jego pracami i podejściem do sztuki, sam zaczął tworzyć geometryczne abstrakcje na podstawie przedmiotów z natury. Wszystkie prace van Doesburga powstałe w ciągu kolejnych lat wyraźnie nawiązują do dzieł Mondriana. Kompozycje zbudowane są z pionowych i poziomych linii, a gama kolorystyczna ogranicza się do barw podstawowych.
Theo van Doesburg odegrał bardzo ważną rolę w tworzeniu się grupy De Stijl. Była to założona w Lejdzie grupa artystów abstrakcjonistów, tworzących zgodnie z nowym kierunkiem stworzonym przez Pieta Mondriana – neoplastycyzmem. Jego główne założenia opierały się na komponowaniu dzieła za pomocą pionowych i poziomych linii, które przecinając się tworzyły kwadraty, wypełniane za pomocą barw podstawowych. Wśród twórców związanych z grupą był również holenderski architekt Jacobus Johannes Pieter Oud. To właśnie dla niego van Doesburg po raz pierwszy zaprojektował witraże w 1916 roku. Od tego czasu szklane kompozycje stały się istotną częścią jego twórczości.
Niektóre z prac van Doesburga inspirowane były fizycznymi przedmiotami, które artysta przetwarzał na zorganizowany system linii, form i kolorów. Ich powtarzalność, obrót czy odbicie były swego rodzaju wariacją. Przykładem może być abstrakcyjna wersja siedzącej kobiety czy łyżwiarza. Motyw zmienia się w moduł, który jest zwielokrotniany i obracany pod różnymi kątami. Po 1920 pojawiają się już kompozycje czysto abstrakcyjne, bez żadnych odniesień do realnie istniejących obiektów i postaci. W nowojorskim Museum of Modern Art można zobaczyć projekt witraża do Christian ULO School z lat 1922-23.
Theo van Doesburg przez całą swoją karierę współpracował z najwybitniejszymi architektami dla których tworzył nie tylko witraże, ale też płytki podłogowe. Jego okna to kolorowe, geometryczne kompozycje. Większość z nich zbudowana jest z prostokątów wyznaczonych przez klarowne pionowe, poziome, a czasem lekko skośne, czarne linie. Artysta zmarł 7 marca 1931 roku w Davos w Szwajcarii.
Francuski stolarz i twórca szkła, Jacques Grüber, urodził się 25 stycznia w 1870 roku w Sundhouse w północno-wschodniej Francji.
Swoją edukację artystyczną rozpoczął w Szkole Sztuk Pięknych w Nancy. Dzięki stypendium dla studentów udało mu się wyjechać do Paryża, gdzie uczył się w słynnej Ecole des Beaux Arts oraz w Ecole des Arts Décoratifs. Wśród jego nauczycieli byli Gustave Moreau oraz Pierre-Victor Galland.
Po powrocie do Nancy Grüber został profesorem w lokalnej Szkole Sztuk Pięknych, w której zaczynał swoją edukację. Szybko też nawiązał współpracę z takimi artystami jak Gallé, Majorelle, Prouvé czy bracia Daum, którzy byli już wtedy uznanymi twórcami cenionymi przez publiczność i kolekcjonerów.
Grüber rozwijał się w różnych aspektach sztuki dekoracyjnej. Zajmował się produkcją mebli, introligatorstwem, projektował menu dla restauracji. Szczególnie owocna okazała się współpraca z firmą Daum Frères. Artysta zajmował się w niej projektowaniem i dekoracją szkła. Wśród jego prac z tego okresu pojawiały się liczne projekty oryginalnych wazonów.
Od 1896 roku w jego twórczości Grübera zaczęły coraz częściej pojawiać się witraże. Niedługo później założył własne studio, w którym specjalizował się w obróbce szkła i produkcji witraży. Na początku I wojny światowej wyjechał do Paryża i tam tworzył już do swojej śmierci w 15 grudnia 1936 roku.
W czasie trwania swojej bogatej kariery, artysta współpracował z licznymi rzemieślnikami i przemysłowcami działającymi w różnych dziedzinach. Witraże Grübera wyróżnia wyraźnie widoczna energia i dynamizm kształtów. Często przedstawiają one krajobrazy. Wiele z jego witraży zostało umieszczonych w muzeum l’Ecole de Nancy, zdobią też Ecole des Arts Decoratifs w Paryżu oraz wiele innych francuskich budowli. Gruber miał swój udział w stworzeniu niesamowitej, szklanej kopuły w galerii Lafayette w Paryżu. Niezwykle oryginalnym połączeniem jego meblarskiej pasji z twórczością witrażową są szklane panele umieszczane w drewnianych meblach.
Styl Grübera to doskonały przykład ewolucji od Art Nouveau do Art Deco. Jego prace inspirowane są naturalizmem i symbolizmem. Wyróżnia je wyjątkowa graficzna jakość. Z czasem coraz częściej pojawia się opalizujące, grube szkło, motywy liści, kwiatów, kwitnące drzewa. Artysta zaliczany jest do drugiego pokolenia twórców Szkoły z Nancy.
