Kategoria: Warsztat

Artykuły warsztatowe

Naprawa witraża

Naprawa witraża – wyjęcie elementu

Zenon Kozak

Zdarza się, że mamy do czynienia z uszkodzeniem mechanicznym witraża. Kiedy zniszczenia są duże, to optymalnym rozwiązaniem jest całkowite rozłożenie, wymiana elementów i ponowne złożenie.

Częściej uszkodzenia są niewielkie i ograniczają się do niewielkiej liczby pęknięć. Nie ma wówczas uzasadnienia do radykalnych działań. W przypadku witraża klasycznego, gdzie elementy mocowane są przy użyciu profili ołowianych, naprawa często jest stosunkowo łatwa.

Interesującą techniką jest wyjęcie uszkodzonych części przez odgięcie brzegów profili ołowianych.

Naprawa witraża wymaga:

  • cierpliwości,
  • ostrożności,

Potrzebne są także narzędzia:

  • nóż,
  • zmodyfikowany obłamywacz
  • mikroszlifierka z końcówką tnącą
  • okulary ochronne.

oblamywaczModyfikacja obłamywacza polega na zeszlifowaniu spodniej części szczęki, tak aby wygodnie można było ja wsunąć pod profil.

 

 

 

mikroszlifierka

 

Mikroszlifierka z końcówką tnącą umożliwi precyzyjne wykonanie cięcia profilu

 

naprawa-witraza-1

W prezentowanym przykładzie należało wymienić trójkątny element, który wcześniej uszkodzony uzupełniono niewielka wstawką.

naprawa-witraza-2

Pierwszym etapem było przecięcie mikroszlifierką połączenia profili. Można posłużyć się lutownicą, ale szybciej będzie to wykonać w zaproponowany sposób.

naprawa-witraza-3

Witraże klasyczne są uszczelniane kitem. Z upływem czasu masa twardnieje. Tą czynność należy wykonywać ostrożnie. Wymaga to cierpliwości. Jest to szczególnie ważne w sytuacjach kiedy element będzie powtórnie wykorzystany. W przypadku naprawy zabytkowych witraży konserwatorzy dokładają starań, aby zachować jak najwięcej oryginalnych części. (W kolejnym artykule omówimy zagadnienia związane z klejeniem pękniętych szkieł).

Przy pomocy noża usuwamy kit, który znajduje się między szkłem a profilem ołowianym.

naprawa-witraza-4

Przy użyciu zmodyfikowanego obłamywacza podważamy stopniowo górną część profilu ołowianego na całej długości.

naprawa-witraza-5

Czynność tą wykonujemy, aż do odgięcia o 90 stopni.

naprawa-witraza-7

To odgięcie umożliwi wyjęcie elementu.

naprawa-witraza-8

Aby później w odwrotnej kolejności umocować nową część.

 

 

Ekspozycja witraży – nowoczesne formy – oświetlenie LED

[button color=”green” size=”medium” link=”https://barwyszkla.pl/ekspozycja-witrazy/” ]Poprzednia strona – Ekspozycja witraży[/button]

Walory oświetlenia LED

Przez stulecia praktycznie jedynym skutecznym sposobem prezentacji witraży było światło dzienne. Wraz z rozwojem techniki i wprowadzeniem źródeł światła LED zasadnym stało się skorzystanie z tego rozwiązania. Stosowanie elementów LED związane jest z trzema wielkimi zaletami.

Przede wszystkim są to urządzenia bardzo trwałe, gdyż zapewniają one co najmniej 50.000 godzin ciągłego świecenia (to ponad 5 lat). Po drugie, cechuje je niski pobór prądu, przez co koszty ich używania nie są wysokie. Po trzecie, oferta handlowa uwzględnia różne kształty i formy. Z punktu widzenia podświetlenia płaszczyzny witraża, najdogodniejsze są taśmy LED. Wąskie na 10-12 mm wstęgi tworzywa sztucznego, na których stosownie do wymaganej siły strumienia światła oraz barwy lutowane są diody LED.

[fot.5] układ ułożenia elementów LED i warstwy rozpraszającej
[fot.5] układ ułożenia elementów LED i warstwy rozpraszającej
Oświetlenie LED związane jest z jednym problemem. Pojedyncze diody LED są w większości przypadków na tyle silne, że czym bardziej przejrzyste szkło witraża, tym mocniej uwydatniają się pojedyncze punkty. Istotne jest wówczas zastosowanie co najmniej kilkucentymetrowego dystansu między oświetleniem LED a płyta witraża. W wielu przypadkach wskazane jest także zastosowanie warstwy rozpraszającej, np. mlecznej płyty PLEXI [fot.5].

Oświetlenie LED w eksponowaniu witraży to głównie elementy o białym tzw. ciepłym kolorze. Wskazane jest mimo to eksperymentowanie z innymi barwami. Bardzo ciekawe efekty można uzyskać poprzez punktowe wyprowadzenie światła przez zastosowanie włókien szklanych.

Witraże podświetlane LED

Dostępność technologii – oświetlenie LED oraz przystępna relacja efektu do ceny pozwala na powszechne stosowanie tego rozwiązania wszędzie tam, gdzie wykorzystanie światła dziennego jest trudne lub niemożliwe.

W przestrzeni sakralnej wyeksponowanie obrazów witrażowych z pewnością znajdzie liczne zastosowania. Włączenie zasilania wyróżni te obiekty dla obserwatora. Natomiast po wyłączeniu prądu będą mniej sugestywne a mogą nawet wtapiać się w wystrój świątyni.

Udanym przykładem takiej realizacji jest Droga Krzyżowa w kościele p.w. Matki Bożej Fatimskiej w Legionowie przy ul. Orląt Lwowskich 4. Duże okna witrażowe (70x100cm) oprawione w stylizowane, szerokie, złocone ramy sprawiają, że po włączeniu podświetlenia wpływają w bardzo sugestywny sposób na postrzeganie ich przez wiernych [fot.6].

[fot.6] projekt i realizacja Legionowska Pracownia Witraży 12U, Droga Krzyżowa, w kościele p.w. Matki Bożej Fatimskiej w Legionowie przy ul. Orląt Lwowskich 4, fot. A.Bochacz
[fot.6] projekt i realizacja Legionowska Pracownia Witraży 12U, Droga Krzyżowa, w kościele p.w. Matki Bożej Fatimskiej w Legionowie przy ul. Orląt Lwowskich 4, fot. A.Bochacz
[fot.7] projekt i realizacja Legionowska Pracownia Witraży 12U, Numer domu na budynku w Legionowie przy ul. J. Słowackiego 37, fot. A.Bochacz
[fot.7] projekt i realizacja Legionowska Pracownia Witraży 12U, Numer domu na budynku w Legionowie przy ul. J. Słowackiego 37, fot. A.Bochacz
Interesującymi realizacjami są witraże spełniające funkcje numerów domów. Łącząc rolę informacyjną oraz ozdobną stanowią ciekawą propozycję uzupełnienia elewacji budynków. Dobrym przykładem jest numer domu Legionowskiej Pracowni Witraży 12U w Legionowie. Duży witraż (100x100cm) zabezpieczony przed warunkami atmosferycznymi taflą przezroczystego, hartowanego szkła został umieszczony w typowym, aluminiowym kasetonie reklamowym. Praca została wykonana ze szkła nieprzeziernego dzięki czemu doskonale jest widoczna w oświetleniu dziennym, jak i po zapadnięciu zmroku, kiedy włącza się automatycznie oświetlenie LED [fot.7].

[fot.8] projekt i realizacja Legionowska Pracownia Witraży 12U, Krzyż na kościele garnizonowym p.w. Św. Józefa Oblubieńca NMP w Legionowie przy ul. J. Piłsudskiego 5, fot. A.Bochacz
[fot.8] projekt i realizacja Legionowska Pracownia Witraży 12U, Krzyż na kościele garnizonowym p.w. Św. Józefa Oblubieńca NMP w Legionowie przy ul. J. Piłsudskiego 5, fot. A.Bochacz
Ciekawą alternatywą jest podświetlenie witraża światłem odbitym od tła. Przykładem wdrożonego rozwiązania jest krzyż na elewacji kościoła garnizonowego p.w. Św. Józefa Oblubieńca NMP w Legionowie przy ul. J. Piłsudskiego 5. Krzyż jest odsunięty od ściany o kilkanaście centymetrów i podzielony na 13 kwater. Za każdą częścią zamontowano ramkę z wodoodporną taśmą LED. Diody świecące skierowano w stronę ściany, która stworzyła naturalne oświetlające tło po włączeniu zasilania. Odległość między LED a ścianą jest na tyle duża, że podświetlenie jest rozłożone równomiernie i na tyle blisko, że straty strumienia światła niezbyt duże [fot.8].

Podsumowanie

Witraż jest cierpliwym i delikatnym dziełem sztuki. Szklane elementy, nie zmieniając koloru będą piękne przez stulecia. Tak materiał jak i farba używana do malatury barwione są nieorganicznymi tlenkami. To z reguły gwarantuje ich niezmienność. Materiały łączące, jakim są profile ołowiane i cyna wymagają, co kilkadziesiąt lat konserwacji. Słabością witraży jest ich kruchość. O ile nie przydarzy się żadna „przygoda” lub nieszczęście, to będzie trwał, zdobił, cieszył i rozczulał. Mimo to w przypadku uszkodzonych witraży przy odpowiedniej determinacji można je odtworzyć. Podczas spotkania w Muzeum Architektury we Wrocławiu Pani dr Magda Ławicka opowiadała uczestnikom wycieczki Szlakiem Mistrzów Witraży o losach odnalezionych po II wojnie światowej wrocławskich witrażach. Niejednokrotnie przeszklenia były potłuczone na setki kawałeczków. Dzięki cierpliwości konserwatorów z muzeum witraże odzyskały swój dawny wdzięk i są ozdobą największej kolekcji witraży w Polsce.

Jak każda dziedzina naszego życia sztuka witrażu podlega ciągłej ewolucji. W ciągu minionej dekady coraz śmielej wkracza do wirtualnego świata. Projektanci gier komputerowych i filmów animowanych w wystroju wnętrz kościołów, kaplic często umieszczają niezwykle ciekawe witraże. Wprowadzają one realistyczny wygląd do niematerialnego świata.

Te dwa fakty: dbałość i troska o istniejące witraże oraz ich podążanie nowymi ścieżkami, są dowodem na  rozwój i podkreślają oczywistą potrzebę istnienia tej dziedziny sztuki.

Jednak mimo przywiązania do uroku barw witraży aktualne są końcowe strofy wiersza Księdza Jana Twardowskiego:

„chociaż większym ryzykiem rodzić się niż umrzeć

kochamy wciąż za mało i stale za późno

Nie pisz o tym zbyt często lecz pisz raz na zawsze

a będziesz tak jak delfin łagodny i mocny

Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą”

Chciałoby się rzec – Śpieszmy się kochać witraże tak szybko odchodzą.

Malowanie witraża klasycznego – część 3

Andrzej Bochacz

Dotychczas omawialiśmy podstawy malowania witraża.

Witraż klasyczny, to elementy ze szkła katedralnego z naniesioną malaturą, połączone ołowianymi profilami. Niekiedy uzasadnionym może się okazać malowanie witraży wykonanych w technice tiffany. Tym razem skoncentruję się na zadaniu ambitniejszym i do tego celu użyję szkła nieprzeziernego, opalowego.

Szkło opalowe w odróżnieniu od katedralnego należy malować subtelniej. O ile kontury są szczególnie ważne, to cieni oraz patyn używamy subtelniej. Ten rodzaj szkła pochłania bardzo dużo światła i dlatego najczęściej nanosimy malaturę jednorazowo. Niewątpliwą zaletą stosowania szkła opalowego jest jego różnorodność barwna. Przejścia kolorystyczne, wtopione dodatki umożliwiają uzyskanie szczególnych efektów, co przy jednolitym szkle katedralnym nie jest dostępne.

Fot.1 Elementy witraża poświęconego Józefowi Bemowi po naniesieniu warstwy patyny
Fot.1 Elementy witraża poświęconego Józefowi Bemowi po naniesieniu warstwy patyny
Fot.2 Elementy witraża poświęconego Bartoszowi Głowackiemu po naniesieniu warstwy patyny
Fot.2 Elementy witraża poświęconego Bartoszowi Głowackiemu po naniesieniu warstwy patyny

W poprzednich odcinkach rozdzieliliśmy etap nanoszenia i wypalania konturów i cieniowania. Można jednak pokusić się o malowanie wszystkich elementów i jednorazowym wypale.

Należy zadbać, aby do każdej z dwóch warstw zastosować inne płynne medium. W praktyce, do czarnej farby konturowej dodaje się werniksu. Jest to nierozpuszczalny w wodzie roztwór naturalnej lub syntetycznej twardej żywicy. Po wyschnięciu tej warstwy nanoszona jest warstwa patyny. Tak jak w poprzednim odcinku poradnika, warstwę patyny nanosimy, jako równą powłokę (fot.1 i fot.2).

Po każdym z wymienionych etapów  przystępujemy do wyrównywania linii lub cieni zgodnie z przygotowanym wstępnie projektem. Używamy do tego celu patyczków, stalówek oraz mniej lub bardziej sztywnych pędzli.

Fot.3 Elementy witraża poświęconego Bartoszowi Głowackiemu po wypaleniu
Fot.3 Elementy witraża poświęconego Bartoszowi Głowackiemu po wypaleniu

Po zakończeniu obróbki malatury należy wypalić farbę w celu jej utrwalenia (fot.3).

Na zdjęciach prezentuję etapy przygotowywania witraży w technice tiffany z naniesioną malaturą. Dzięki temu udało się uzyskać szczegóły, cienie oraz napisy. Na fot. 4 i fot. 5 zaprezentowane są witraże po zakończeniu montażu.

Fot.4 Witraż poświęcony Stefanowi Czarnieckiemu po zlutowaniu elementów
Fot.4 Witraż poświęcony Stefanowi Czarnieckiemu po zlutowaniu elementów
Fot.5 Witraż poświęcony Władysławowi Broniewskiemu po zlutowaniu elementów
Fot.5 Witraż poświęcony Władysławowi Broniewskiemu po zlutowaniu elementów

Artykuł opublikowany w czasopiśmie „Szkło i Ceramika” nr 4/2014

Malowanie witraża klasycznego – część 2

Andrzej Bochacz

W poprzedniej części omówiliśmy podstawowe zasady tworzenia witraża klasycznego. Wspomnieliśmy o najważniejszych narzędziach oraz nanieśliśmy kontur powstającego obrazka na szkło.

Tym razem zajmiemy się cieniowaniem a także nałożeniem patyny.

Kontur w witrażu pełni ważną rolę. Linie podziałów na elementy razem z konturami wyznaczają granice części rysunku. Naniesienie kolejnych warstw służy uwydatnieniu poszczególnych fragmentów a co najważniejsze wprowadza wrażenie trójwymiarowości.

Rozpoczynając cieniowanie lub naniesienie patyny należy postępować w zbliżony sposób.

Po przygotowaniu farby nakładamy ją na powierzchnię szkła. Stosujemy do tego celu dowolny pędzel. Istotne jest, aby czynności te wykonywać sprawnie, gdyż farba szybko wysycha. Wskazane jest, aby pokryć jak największy fragment elementu.

Kolejnym etapem jest wyrównanie naniesionej farby. Służą do tego celu specjalne pędzle – szerokie blendery. Są to bardzo drogie narzędzia, jednak rozpoczynając przygodę witrażową można wykorzystać dostępne w sklepach malarskich szerokie pędzle z naturalnego włosia.

Przygotowując farbę pamiętajmy, że użycie wody jako rozcieńczalnika, spowoduje, że usuwanie wyschniętej farby będzie łatwe. Kiedy jednak dodamy do niej np. gumę arabską, to powłoka będzie trudniejsza do usunięcia, gdyż silniej będzie związana ze szkłem.

Po wyrównaniu powierzchni farby należy odczekać, aby wyschła. Trwa to z reguły od kilku do kilkunastu minut. Po tym czasie przystępujemy do pracy nad cieniowaniem. Zgodnie z przygotowanym wstępnie projektem, usuwamy nadmiar farby. Używamy do tego celu patyczków, stalówek oraz mniej lub bardziej sztywnych pędzli. Wszystko zależy od oczekiwanego efektu.

Podczas pracy niezbędnym jest korzystanie z podświetlanego stołu. Jest to wygodne w przypadku małych witraży. Kiedy jednak cieniujemy duże powierzchnie, to najwygodniejsza będzie specjalna rama ustawiona w pobliżu okna.

Nakładanie konturów, cieniowanie oraz patynowanie, czyli wszystkie działania malarskie nazywane są przez profesjonalistów nanoszeniem malatury.

Po zakończeniu tego etapu, należy wypalić farbę w celu jej utrwalenia.

Formatowanie patyny
Formatowanie patyny

Cieniowanie jest etapem, który można powtarzać wielokrotnie. Naturalnie należy pamiętać, że położenie kolejnej warstwy farby przyczyni się do zaznaczenia głębi treści witraża, ale z drugiej strony uczyni go mniej przejrzystym. W praktyce ten etap jest powtarzany dwukrotnie a w szczególnych sytuacjach nawet pięciokrotnie.

Położenie patyny jest najczęściej etapem jednorazowym. Stosowana jest do tego celu z reguły farba czarna o oczekiwanym stopniu szarości, co uzyskujemy przez właściwe rozcieńczenie. Głównym celem tego etapu jest wprowadzenie delikatnych akcentów, podkreśleń, wyciszeń w tle witraża. Jednocześnie, pełni ona ważną funkcję subtelnego wyrównania, zbyt szorstkich niekiedy cieniowań.

Artykuł opublikowany w czasopiśmie „Szkło i Ceramika” nr 4/2014

Malowanie witraża klasycznego – część 1

Andrzej Bochacz

Witraż klasyczny, tworzony jest z elementów szklanych, które wymagają zaawansowanej obróbki malarskiej. Do zdobienia stosuje się farby naszkliwne, których utrwalenie wymaga wypalenia w piecu szklarskim w wysokiej temperaturze. Technika ta gwarantuje trwałość zdobień, dorównując szkliwnemu barwieniu szkła.

Co jest potrzebne, aby rozpocząć tę ciekawą, ale i wymagającą przygodę artystyczną?

Przede wszystkim potrzebne będą naszkliwne farby witrażowe.  Są one dostępne w sklepach dla witrażystów. Bardzo dobrej jakości farby ma w swojej ofercie warszawski Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych (www.icimb.pl). Są one dostępne w formie proszku. Zależnie od składu chemicznego stosowane są różne temperatury wypału. Najczęściej do malowania witraży używa się farb, w których skład wchodzą związki ołowiu a do ich utrwalenia konieczne jest      wypalenie w temperaturach od 520 do 6500C. Bardzo ważną farbą naszkliwną jest farba konturowa. Najczęściej stosowany jest w tym celu kolor czarny kryjący.

O ostatecznym efekcie grafik decydują, obok farb, narzędzia, czyli pędzle. W pracowni stosujemy pędzle do nanoszenia konturów, nakładania farb na większych powierzchniach, cieniowania oraz szerokie blendery do wyrównywania barwnika, głównie patyn. Z uwagi na rodzaj stosowanych farb zaleca się stosowanie narzędzi z naturalnego włosia o średniej twardości (z reguły jest to sierść borsuka).

Pędzle i narzędzia do nanoszenia i formowania malatury
Pędzle i narzędzia do nanoszenia i formowania malatury

Szpachelki, tłuczki oraz szklane płytki służą do przygotowania farb.

Należy pamiętać również o narzędziach do zdejmowania nadmiaru farby, czyli igłach, rylcach, zaostrzonych patyczkach.

W pierwszej części cyklu omówimy pierwszy etap malowania witraża – naniesiemy kontur.

Pracę rozpoczynamy od przygotowania farby. W tym celu na płytkę szklaną (najlepsza jest chropowata strona matowej szybki) odpowiednią ilość farby. Następnie dodajemy nieco wody. Ilość ustalamy metodą prób.  Profesjonalne pracownie mają wiele tajemnic warsztatowych. Jedną z nich są dodatkowe składniki wprowadzane do farby. Spotykałem się z używaniem cukru, piwa czy gumy arabskiej.

Gęstość farby powinna być taka, aby można ją było nabrać na pędzel i aby po nim swobodnie spływała na powierzchnię szkła.

Na lewym zdjęciu pokazałem zbyt dużą konsystencję. Pasta po prawej stronie jest prawidłowa.

Przed rozpoczęciem malowania element szklany należy oczyścić z kurzu, brudu, a przede wszystkim odtłuścić powierzchnię malowanego przedmiotu. Wystarczy umyć element wodą z płynem do mycia naczyń. Można wykorzystać spirytus, benzynę lakową lub specjalistyczny płyn do odtłuszczania.

Elementy szklane mają dwie strony i witrażyści nanoszą rysunek (malaturę) na jedną z nich a niekiedy z obu stron.

Jeżeli szklany element jest przezroczysty (transparentny), to należy położyć go bezpośrednio na projekcie.  W ten sposób najłatwiej jest nanieść kontur.

Nałożony kontur nie zawsze jest równy i wymaga retuszu. Używam do tego zaostrzonego patyczka bambusowego, nożyka oraz stalówki. Farba przygotowana na bazie samej wody jest słabo związana z podłożem. Dzięki temu, łatwo usuwać nadmiar zaschniętego barwnika.

(Uzupełnianie składu farby o dodatkowe składniki, najczęściej  przyczynia się utwardzania jej powierzchni lub silniejszego związania z podłożem.

Wyrównywanie konturów, wygodnie jest wykonywać na podświetlanym stole.

Na tym etapie można również umieszczać napisy oraz wprowadzać pierwszy etap cieniowania „zgrubnego”.

Po zakończeniu nanoszenia konturów należy wypalić szklane elementy z farbą, przed przystąpieniem do dalszej pracy nad malaturą.

Artykuł ukazał się w czasopiśmie „Szkło i Ceramika” nr 2/2014

Malowanie witraża tiffany metodą klasyczną

Andrzej Bochacz

Nanoszenie malatury używane jest w witrażu   klasycznym. Przezierne szkła katedralne po wypaleniu tracą pełną przejrzystość a pokryte kilkoma warstwami farby przemawiają treściami swoich przesłań.

W witrażach montowanych techniką tiffany najczęściej stosuje się materiał nieprzezierny. Subtelne kształty wydobywane są przemyślanymi liniami cięć oraz doborem niepowtarzalnych struktur i przebarwień w szkle. Chciałbym jednak zachęcić do łączenia obu wspomnianych technik. Wprowadzenie elementów malowania do witraża tiffany znakomicie wzbogaca tę technikę oraz umożliwia uzyskiwać efekty dla niej niedostępne.

Prześledźmy omawianą metodę w takim odmiennym przypadku, szczególnie, że na niektórych etapach różnice są znacząco odmienne. Jednocześnie postanowiłem zaprezentować przykład wprowadzający do zaawansowanego wydobywania cieni. Jako materiał zastosowałem przezierne, jasielskie szkło katedralne. Szkła tego producenta w odcieniach fioletu, zieleni i błękitu cechuje stosunkowo niska temperatura topnienia. W związku z tym do malowania użyłem czarnej o temperaturze wypału 6500C. Szeroki wybór dostępny jest w Instytucie Ceramiki i Materiałów Budowlanych w Warszawie. Eksperymentując z doborem farb konturowych często balansuję między czystą czernią a brązami, które ocieplają odcień tej pierwszej. Szczególnie jest to widoczne na etapie nanoszenia patyny, kiedy ciemna warstwa farby zaczyna być przejrzysta. Farby szklarskie można również mieszać z ceramicznymi stosowanymi do szkliwienia wyrobów z gliny, fajansu lub porcelany. Należy jednak pamiętać, że wymagają one wyższych temperatur wypału. W związku z tym niezbędne jest wprowadzanie topników. Stosując gotowy barwnik będziemy pewni efektu. Eksperymentując możemy uzyskać zaskakujące efekty.

Doskonałym modelem dla dalszej prezentacji jest kwiat piwonii. Łączy on w sobie elementy przestrzenne oraz subtelne kształty lekkich płatków.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-tiffany

Dobór szkła jest szczególnie indywidualną decyzją, która istotnie wpływa na efekt końcowy. Ja zdecydowałem się na typowe barwy jasnego fioletu. Warto rozważyć użycie różnych odcieni szkła, co dodatkowo wzbogaci witraż. Przy wycinaniu zawsze stosuję podkład w skali 1:1, na którym układam elementy.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-tiffany-2

Kawałki szkła po wyszlifowaniu oraz umyciu ułożyłem na tafli bezbarwnego szkła (float), pod którym położyłem podkład.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-tiffany-3

W dalszej kolejności przymocowałem elementy. W tym celu można stosować plastelinę. Ja posłużyłem się rozgrzanym woskiem. Przy użyciu szklanej pipety, wprowadziłem go w punkty styków i przecięć. Ważne jest, aby nie zanieczyścić powierzchni przeznaczonej do malowania.

Przed przystąpieniem do malowania odtłuściłem powierzchnię szkła. Użyłem do tego szmatki zwilżonej octem spirytusowym (10%).

W pierwszym etapie malowania nanoszę kontury.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-tiffany-9

Po wyschnięciu farby wyrównałem linie zaostrzonym bambusowym patyczkiem.

Później wypaliłem szkło.

Drugim etapem jest kształtowanie cieni.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-tiffany-12

Rzadką farbę, rozcieńczoną wodą, naniosłem przy pomocy pędzla na elementy witraża.

Następnie szerokim, delikatnym pędzlem wyrównałem powłokę.

Elementy odłożyłem do całkowitego wyschnięcia. Jeżeli farba długo wysycha, to stosuję nawiew ciepłego powietrza z termowentylatora.

Do formowania cieni używam różnych narzędzi. Pędzle o różnych rozmiarach oraz długości i twardości włosia są z pewnością bardzo indywidualnym wyborem.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-tiffany-13

Wskazówek dostarczają modele lub zdjęcia. Najczęściej skupiam się na obserwowaniu, które elementy oglądanego obiektu są lepiej oświetlone a które pozostają w cieniu. Z reguły najjaśniejszymi fragmentami są krawędzie. Dlatego używając pędzli z krótkim i sztywnym włosiem usunąłem farbę wzdłuż wielu linii konturowych, od strony płatków.

Bambusowym patyczkiem usunąłem farbę z pręcików kwiatu.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-tiffany-16

Często korzystam ze stalówek o różnych szerokościach.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-tiffany-17

Ten stary przyrząd pisarski jest bardzo przydatny w pracy nad malaturą.

Wydobywanie cieni jest procesem długotrwałym, ale uzyskane efekty końcowe powinny być wystarczającą nagrodą.

Do wyrównania cieni użyłem dużego, okrągłego pędzla. Uderzając delikatnie w powłokę farby uzyskałem efekt równomiernego przejścia koloru.

Wypalając elementy, najczęściej układam je na pylistym separatorze. Nierównomierność powierzchni podłoża oraz jego ruchomość przyczynia się do uzyskania efektu marszczenia szkła i przestaje być ono idealnie przejrzyste. W ten sposób praktycznie, nie tracąc jasności, nie widać tła za obrazem.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-tiffany-20

Po wypaleniu i umyciu elementów witraż nabiera uroku.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-tiffany-21

Po owinięciu elementów taśmą miedzianą możemy przystąpić do lutowania. Należy jednak pamiętać, że typowa farba szklarska nie jest odporna na kwasy.

Farby szklarskie. Różnorodność zastosowań i wymagań

Małgorzata Marecka

Grupa farb ceramicznych, określanych wspólnym mianem szklarskie, znajduje zastosowanie do zdobienia różnorodnych powierzchni szklanych – szkła gospodarczego, oświetleniowego, meblowego, witrażowego, laboratoryjnego, opakowaniowego, artystycznego.

W zależności od rodzaju dekorowanego szkła i oczekiwanych efektów zdobienia, farby wypalane są w różnych warunkach temperaturowych – w zakresie od 520-540°C w przypadku szkła gospodarczego, do ponad 700°C dla giętego szkła oświetleniowego i artystycznego.

Barwy-szkla-2014-Farby-szklarskie

Uwzględniając rodzaj powierzchni i siłę krycia, farby szklarskie można podzielić na następujące grupy:

  • farby kryjące o powierzchni wybłyszczonej,
  • farby półtransparentne o powierzchni matowej,
  • farby transparentne o powierzchni wybłyszczonej,
  • farby o połysku perłowym – metaliczne i interferencyjne.

Odrębne grupy środków zdobniczych stanowią brokaty oraz farby do zdobienia szkła w procesie formowania.

W zależności od rodzaju powierzchni szklanych do zdobienia stosowane są różne rodzaje farb.

Paleta farb kryjących o powierzchni wybłyszczonej zawiera kilkadziesiąt kolorów i jest wzbogacana zgodnie z aktualnym zapotrzebowaniem odbiorców. Seria znajduje szerokie zastosowanie do dekorowania szkła – od gospodarczego, poprzez oświetleniowe, opakowaniowe do witrażowego i artystycznego.

Grupę farb półtransparentnych o powierzchni matowej stanowi kilkanaście farb o pastelowych odcieniach i farba biała matująca, zastępująca trawienie lub piaskowanie. Istotną cechą tej palety jest fakt, iż używając jednej farby i stosując różne grubości nakładanych warstw oraz warunki wypalania można uzyskać bardzo zróżnicowane efekty dekoracyjne, od bardzo delikatnego zmatowienia do efektu „szronu”.

Kolejna grupa, farby transparentne o powierzchni wybłyszczonej, cieszy się szczególnym zainteresowaniem producentów szkła witrażowego, oświetleniowego   i meblowego. Farby tej serii charakteryzują się wysoką transparencją i dużym nasyceniem barwy. Paleta obejmuje kolory zielone, żółte, niebieskie, szare oraz purpury.

Paleta farb o połysku perłowym zawiera farby metaliczne w różnych odcieniach złota, srebra i miedzi, jak również farby interferencyjne w kolorach zielonym, niebieskim i fioletowym. Grupa składa się z kilkunastu odcieni i stosowana jest do dekorowania szkła gospodarczego, oświetleniowego, opakowaniowego i meblowego.

Farby z omówionych palet znajdują zastosowanie w różnorodnych technikach zdobienia:

  • sitodruk bezpośredni,
  • sitodruk pośredni,
  • malowanie ręczne,
  • natrysk.

Znaczącą grupę środków zdobniczych do dekorowania szkła stanowią brokaty, oferowane w postaci granulatów o różnych zakresach uziarnienia. Zastosowanie brokatów umożliwia uzyskanie na powierzchni zdobionej efektu stopionego szkła, które samo lub w połączeniu z farbami transparentnymi prezentuje bardzo interesujące efekty dekoracyjne.

Należy podkreślić, że w aktualnej ofercie znajdują się brokaty o bardzo niskiej zawartości ołowiu (ok. 3%), przygotowane na bazie topnika opracowanego i produkowanego w Zakładzie Badawczo-Produkcyjnym Farb Ceramicznych.

Odrębną grupę stanowią farby do zdobienia szkła w procesie formowania. Temperatury, których działaniom podlega farba podczas dekorowania tą metodą oraz sposób nanoszenia, wymagały opracowania nowych składów farbowych.

Utworzenie i rozszerzanie palety tego rodzaju środków zdobniczych, ze względu na konieczność oceny ich przydatności w warunkach produkcyjnych hut szkła, możliwe było dzięki ścisłej współpracy z producentami szkła artystycznego, głównie Hutą Szkła „Makora”.

Seria zawiera ponad 20 farb i jest systematycznie rozwijana, ostatnio zostały opracowane i po akceptacji odbiorców   wprowadzone do oferty, 2 nowe kolory – róż i fiolet.

Na zdjęciach przedstawiono przykładowe wyroby ze szkła do sprzętu AGD (fot. 1), oświetleniowego (fot. 2), gospodarczego (fot. 3) i opakowaniowego (fot. 4), zdobione farbami szklarskimi.

Barwy-szkla-2014-Farby-szklarskie-6

W tabeli zestawiono zastosowania omówionych uprzednio grup farb do zdobienia różnego rodzaju powierzchni szklanych.

W związku z tendencjami do eliminacji w oferowanych środkach zdobniczych zawartości związków szkodliwych podjęto próby rozwiązania tego problemu. Opracowana została farba biała, w której zawartość związków ołowiu obniżono z ok. 50% do ok. 18%. Farba ta zainteresowała odbiorców i jest już przedmiotem sprzedaży pod symbolem 65FBW10.

Kolejnym krokiem jest synteza białej farby bezołowiowej na bazie topnika opracowanego i wytopionego w skali produkcyjnej w Zakładzie Badawczo-Produkcyjnym Farb Ceramicznych. Farba charakteryzuje się wysokim stopniem białości oraz stabilnością odcienia w temperaturach do ok. 760°C.

Barwy-szkla-2014-Farby-szklarskie-7

Topniki bezołowiowe zostaną wykorzystane do stworzenia nowej palety kolorystycznej farb szklarskich.

Konsekwencją rozmaitości zastosowań farb szklarskich są zróżnicowane wymagania jakościowe.

Wymagania te wynikają zarówno z norm dotyczących wyrobów szklanych, jak i z oczekiwań odbiorców co do walorów estetyczno-użytkowych powierzchni zdobionych farbami ceramicznymi.

Wyroby szkła gospodarczego powinny być zgodne z normą PN-EN 1388-2:2000 – materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z produktami spożywczymi; powierzchnie krzemianowe; oznaczanie ołowiu i kadmu uwalnianego z powierzchni krzemianowych wyrobów innych niż wyroby ceramiczne.

Zasada metody polega na pozostawaniu powierzchni badanej w kontakcie z roztworem kwasu octowego o stężeniu 40 ml/l przez 24 h, w temperaturze 22°C w celu uwolnienia ołowiu i/lub kadmu. Ilości uwalnianego ołowiu i kadmu oznaczane są metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej płomieniowej.

Barwy-szkla-2014-Farby-szklarskie-8

Dopuszczalne ilości uwalnianego ołowiu i kadmu określone są w normie PN-B13210:1997 Wyroby szklane i ceramiczne przeznaczone do kontaktu z żywnością. Dopuszczalne ilości uwalnianego ołowiu i kadmu. W tabeli poniżej przedstawiono, zgodne z normą, wymagania dotyczące dopuszczalnych ilości wymywanych związków szkodliwych.

Obszaru szkła gospodarczego dotyczy również norma PN-EN 12875-2:2002 Odporność naczyń na mechaniczne zmywanie Cz.2 Kontrola niemetalowych wyrobów. Przedstawione są w niej wymagania, sposób prowadzenia badań i ocena stopnia zmian wyglądu powierzchni po 125 cyklach mycia.

Szkła do sprzętu AGD dotyczy norma PN-B-13067.1997 – szyby hartowane do sprzętu grzejnego.

W części dotyczącej zdobienia norma ta określa jako niedopuszczalne wady sitodruku – niejednolitą barwę i odcień, wtrącenia, plamy i miejsca przeświecające widoczne zarówno w świetle przechodzącym, jak i odbitym, krawędzie wzoru nieostre lub rozmazane.

Szkło opakowaniowe powinno być zgodne z normami: PN-81/O-79700 – opakowania jednostkowe szklane; butelki do artykułów spożywczych; wymagania i badania oraz PN-80/O-79704 – opakowania szklane perfumeryjno-kosmetyczne; butelki i słoiki Wymagania i badania.

Normy te nie zawierają wymagań związanych z dekoracjami na szkle.

W zakresie szkła oświetleniowego istnieje norma PN-72/B-13060 – klosze szklane do elektrycznych opraw oświetleniowych; wymagania i badania. Nie określa ona wymagań dla szkła dekorowanego.

Szkło artystyczne i witrażowe nie jest objęte wymaganiami normowymi.

Oczekiwania odbiorców co do walorów estetycznych i użytkowych wiążą się z rodzajem powierzchni farb – błyszczącą lub matową, siłą krycia lub transparencją oraz temperaturami wypalania.

W związku z różnorodnością zastosowań i wymagań dotyczących farb szklarskich prowadzone są badania kontrolne, zapewniające dostarczanie odbiorcom stabilnego produktu. Proszki farbowe poddawane są badaniom uziarnienia i topliwości.

Ocena uziarnienia prowadzona jest metodą mikroskopową przy użyciu mikroskopu laboratoryjnego MP-3 oraz metodą dyfrakcji laserowej z zastosowaniem urządzenia Mastersizer Microplus firmy Malvern.

Oznaczanie topliwości wykonywane jest w piecu z kamerą wizyjną. Sprzężenie pieca i kamery z komputerem wyposażonym w program analizy obrazu umożliwia pełną rejestrację zmian kształtu próbki w zależności od temperatury. Pozwala to na dokładną analizę przebiegu topienia próbki farby pod kątem wyznaczenia charakterystycznych punktów topliwości w porównaniu   z wzorcem.

Barwy-szkla-2014-Farby-szklarskie-9

Farba oraz wzorzec naniesione na kształtki szklane metodą sitodruku bezpośredniego, a następnie wypalone w określonych warunkach temperaturowych poddawane są wizualnej ocenie barwy i wyglądu powierzchni. Dodatkowo wprowadzana jest ocena parametrów barwy i przezroczystości za pomocą spektrofotometru LabScan firmy Hunter Lab.

Kryteria oceny jakości farb szklarskich zgodnie z planem kontroli i badań nr 4 do OPT-CF/4-4/01/CF zestawiono w tabeli.

Przyjęty system badań kontrolnych gwarantuje dostarczanie odbiorcom produktów powtarzalnych, o stabilnej jakości, umożliwiających uzyskanie pożądanych efektów zdobienia.

Produkowane w Zakładzie Badawczo-Produkcyjnym Farb Ceramicznych serie farb szklarskich oferowane są odbiorcom w postaci proszków, past i w formie termoplastu.

Należy podkreślić, że dzięki opracowaniu metody szybkiego doboru kolorów istnieje możliwość natychmiastowej reakcji na nowe zapotrzebowania odbiorców.

Opracowane, rozwijane zgodnie z aktualnymi tendencjami w zdobieniu i produkowane w Zakładzie

Badawczo-Produkcyjnym Farb Ceramicznych palety farb szklarskich cieszą się stałym zainteresowaniem producentów różnego rodzaju wyrobów ze szkła.

Szkło i Ceramika Rocznik 55 (2004)

Barwy-szkla-2014-Farby-szklarskie-10

Malowanie witraża klasycznego

Mateusz Durkal

Witraż klasyczny, tworzony jest z elementów szklanych, które wymagają zaawansowanej obróbki malarskiej. Do zdobienia stosuje się farby naszkliwne, których utrwalenie wymaga wypalenia w piecu szklarskim w wysokiej temperaturze. Technika ta gwarantuje trwałość zdobień, dorównując szkliwnemu barwieniu szkła.

Co jest potrzebne, aby rozpocząć tę ciekawą, ale i wymagającą przygodę artystyczną?

Przede wszystkim potrzebne będą naszkliwne farby witrażowe. Są one dostępne w sklepach dla witrażystów. Bardzo dobrej jakości farby ma w swojej ofercie warszawski Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych (www.icimb.pl). Są one dostępne w formie proszku. Zależnie od składu chemicznego stosowane są różne temperatury wypału. Najczęściej do malowania witraży używa się farb, w których skład wchodzą związki ołowiu a do ich utrwalenia konieczne jest wypalenie w temperaturach od 520 do 650oC. Bardzo ważną farbą naszkliwną jest farba konturowa. Najczęściej stosowany jest w tym celu kolor czarny kryjący.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-klasycznego
1.

O ostatecznym efekcie grafik decydują, obok farb, narzędzia, czyli pędzle. W pracowni stosujemy pędzle do nanoszenia konturów, nakładania farb na większych powierzchniach, cieniowania oraz szerokie blendery do wyrównywania barwnika, głównie patyn. Z uwagi na rodzaj stosowanych farb zaleca się stosowanie narzędzi z naturalnego włosia o średniej twardości (z reguły jest to sierść borsuka) (zdj.1)

Szpachelki, tłuczki oraz szklane płytki służą do przygotowania farb.

Należy pamiętać również o narzędziach do zdejmowania nadmiaru farby, czyli igłach, rylcach, zaostrzonych patyczkach.

W pierwszej części cyklu omówimy pierwszy etap malowania witraża – naniesiemy kontur.

Pracę rozpoczynamy od przygotowania farby. W tym celu na płytkę szklaną (najlepsza jest chropowata strona matowej szybki) odpowiednią ilość farby (zdj.2). Następnie dodajemy nieco wody. Ilość ustalamy metodą prób. Profesjonalne pracownie mają wiele tajemnic warsztatowych. Jedną z nich są dodatkowe składniki wprowadzane do farby. Spotykałem się z używaniem cukru, piwa czy gumy arabskiej.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-klasycznego-4
4.

Gęstość farby powinna być taka, aby można ją było   nabrać na pędzel i aby po nim swobodnie spływała na powierzchnię szkła (zdj.3).

Przed rozpoczęciem malowania element szklany należy oczyścić z kurzu, brudu, a przede wszystkim   odtłuścić powierzchnię malowanego przedmiotu. Wystarczy umyć element wodą z płynem do mycia naczyń. Można wykorzystać spirytus, benzynę lakową lub specjalistyczny płyn do odtłuszczania.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-klasycznego-5
5.

Elementy szklane mają dwie strony i witrażyści nanoszą rysunek (malaturę) na jedną z nich a niekiedy z obu stron (zdj.4).

Jeżeli szklany element jest przezroczysty (transparentny), to należy położyć go bezpośrednio na projekcie. W ten sposób najłatwiej jest nanieść kontur.

Nałożony kontur nie zawsze jest równy i wymaga retuszu (zdj.5). Używam do tego zaostrzonego patyczka bambusowego, nożyka oraz stalówki. Farba przygotowana na bazie samej wody jest słabo związana z podłożem. Dzięki temu, łatwo usuwać nadmiar zaschniętego barwnika.

(Uzupełnianie składu farby o dodatkowe składniki, najczęściej przyczynia się utwardzania jej powierzchni lub silniejszego związania z podłożem.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-klasycznego-6
6.

Wyrównywanie konturów, wygodnie jest wykonywać na podświetlanym stole (zdj.6).

Na tym etapie można również umieszczać napisy oraz wprowadzać pierwszy etap cieniowania „zgrubnego”.

Po zakończeniu malowania należy wypalić szklane elementy z farbą, przed przystąpieniem do dalszej pracy nad malaturą.

Kontur w witrażu pełni ważną rolę. Linie podziałów na elementy razem z konturami wyznaczają granice części rysunku. Naniesienie kolejnych warstw służy uwydatnieniu poszczególnych fragmentów a co najważniejsze wprowadza wrażenie trójwymiarowości.

Rozpoczynając cieniowanie lub naniesienie patyny należy postępować w zbliżony sposób.

Po przygotowaniu farby nakładamy ją na powierzchnię szkła (zdj.7). Stosujemy do tego celu dowolny pędzel. Istotne jest, aby czynności te wykonywać sprawnie, gdyż farba szybko wysycha. Wskazane jest, aby pokryć jak największy fragment elementu (zdj.8).

Kolejnym etapem jest wyrównanie naniesionej farby. Służą do tego celu specjalne pędzle – szerokie blendery. Są to bardzo drogie narzędzia, jednak rozpoczynając przygodę witrażową można wykorzystać dostępne w sklepach malarskich szerokie pędzle z naturalnego włosia (zdj.9).

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-klasycznego-10
10.

Przygotowując farbę pamiętajmy, że użycie wody jako rozcieńczalnika, spowoduje, że usuwanie wyschniętej farby będzie łatwe. Kiedy jednak dodamy do niej np. gumę arabską, to powłoka będzie trudniejsza do usunięcia, gdyż silniej będzie związana ze szkłem.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-klasycznego-11
11.

Po wyrównaniu powierzchni farby należy odczekać, aby wyschła. Trwa to z reguły od kilku do kilkunastu minut. Po tym czasie przystępujemy do pracy nad cieniowaniem. Zgodnie z przygotowanym wstępnie projektem, usuwamy nadmiar farby. Używamy do tego celu patyczków (zdj.10), stalówek oraz mniej lub bardziej sztywnych pędzli (zdj.11). Wszystko zależy od oczekiwanego efektu.

Podczas pracy niezbędnym jest korzystanie z podświetlanego stołu. Jest to wygodne w przypadku małych witraży. Kiedy jednak cieniujemy duże powierzchnie, to najwygodniejsza będzie specjalna   rama ustawiona w pobliżu okna.

Nakładanie konturów, cieniowanie oraz patynowanie, czyli wszystkie działania malarskie nazywane są przez profesjonalistów nanoszeniem malatury.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-klasycznego-12
12.

Po zakończeniu tego etapu, należy wypalić farbę w celu jej utrwalenia (zdj.12).

Cieniowanie jest etapem, który można powtarzać wielokrotnie. Naturalnie należy pamiętać, że położenie kolejnej warstwy farby przyczyni się do zaznaczenia głębi treści witraża, ale z drugiej strony uczyni go mniej przejrzystym. W praktyce ten etap jest powtarzany dwukrotnie a w szczególnych sytuacjach nawet pięciokrotnie.

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-klasycznego-13
13.

Położenie patyny jest najczęściej etapem jednorazowym. Stosowana jest do tego celu z reguły farba czarna o oczekiwanym stopniu szarości, co uzyskujemy przez właściwe rozcieńczenie. Głównym celem tego etapu jest wprowadzenie delikatnych akcentów, podkreśleń, wyciszeń w tle witraża. Jednocześnie, pełni ona ważną funkcję subtelnego wyrównania, zbyt szorstkich niekiedy cieniowań (zdj.13).

Barwy-szkla-2014-Malowanie-witraza-klasycznego-14

Projektowanie sylwetek na witrażach

Stephen Byrne

www.realglasspainting.com

W poprzednim numerze „Barw Szkła” omówiliśmy stosowane przez nas metody prowadzenia linii w witrażach. Dzisiaj pokażemy jak duży wpływ mają sylwetki w naszym sposobie pr0jektowania witraży. Pamiętajcie jednak, że kilka szklanych elementów z użyciem sylwetek może uczynić z Waszego projektu pełne ekspresji dzieło.

W poprzednim artykule pokazałem Wam czarno-biały szkic Davida do jednego z pięciu małych elementów z obrazem, o które poprosił klient.

Powyżej trzy etapy powstawania projektu „Kruki”: Począwszy od czarno-białego projektu, przez barwną akwarelową wersję, aż po gotowy witraż.

Obok i poniżej prezentuję inne projekty: pustułki oraz jaskółki. Zwróćcie uwagę, że nadal używając tego samego pomysłu, można tworzyć fascynujące witraże. Nie jest potrzebna bogata paleta barw szkła, gdyż kolory podkreślają różnorodność fragmentów pracy. Cały czas wiodącą metodą jest prosta forma podkreślona silnym kontrastem sylwetek ptaków.

Na koniec ostatni witraż z tego cyklu – „Wrony i kruki”

Zaprezentowany cykl witraży jest zamontowany na ścianie biblioteki w pracowni naszego klienta.

Jest to doskonały przykład niestandardowego sposobu tworzenia oraz umieszczenia witraży. Mam nadzieję, że dwa artykuły przekonały Was wystarczająco, że fascynujące efekty są w zasięgu Waszych możliwości.

Narzędzia i materiały do malowania witraży

Stephen Byrne

www.realglasspainting.com

Barwy-szkla-2014-Narzedzia-i-materialy

Farba do szkła

Używać możecie farb dowolnego producenta. My używamy produktów firmy Reusche. W Europie warto skontaktować się z Lisą di Campli w PELI Glass. Wybierając pozycje z katalogu Reusche radzilibyśmy minimum 3 uncje (85 g) Tracing Black (DE401) i 1 uncję (30 g) Bistre Brown (DE402). Niektórzy mogą być zaniepokojeni wysoka ceną, płatnej z góry farby witrażowej. Tym niemniej najlepiej to, po prostu przeboleć. Jeżeli jednak będziecie używać jej oszczędnie, to ta ilość wystarczy na długi czas.

Do mieszania farby służy ceramiczna miseczka. Jest ona przydatna przed przeniesieniem farby na paletę przed końcowym mieszaniem.

Guma arabska

Dodaje się ją do farby witrażowej opartej na wodzie. Farba witrażowa jest dostępna w formie pyłu. Rozmieszana z wodą tworzy pastę, ale po odparowaniu wody powłoka jest delikatna, gdyż na powierzchni szkła pozostaje ten pył. Dodanie gumy arabskiej, która dostępna jest w formie cieczy lub proszku, przyczynia się do silniejszego związania farby ze szkłem po wyschnięciu. My preferujemy gumę arabską stosowaną przez malarzy akwarelowych. Jedna butelka wystarczy na lata.

Środki do malowania witrażu

Farba do szkła jest dostępna w formie proszku o konsystencji pudru. Aby umożliwić nakładanie jej na szkło przy pomocy pędzla, konieczne jest dodanie dowolnego płynu. W ten sposób uzyskujemy zawiesinę lub pastę o pożądanej gęstości.

Najprostszym medium do sporządzania farby jest woda.

Podświetlarka

Proponujemy samodzielne wykonanie własnego urządzenia. Oto nasza specyfikacja:

Rozmiar podświetlanego okna powinien wynosić co najmniej 22 cale na 16 cali (56 cm x 40 cm). Może być   z pewnością większa – trzeba się jednak upewnić, że szkło jest wystarczająco mocne. (Rozmiar jest ważny, ale nie może być dużo mniejszy). Musicie uwzględnić wielkość elementów Waszych witraży (możliwe, że będziecie potrzebowali ułożyć obok siebie kilka kawałków na raz). Możliwe, że na podświetlarce trzeba będzie położyć od razu cały projekt.

Blat podświetlarki najlepiej wykonać z przynajmniej 3 mm zahartowanego szkła. Ponieważ blat musi być nieprzejrzysty, mleczny, to po jednej stronie musi być matowy. Bez trudu można zamówić szkło piaskowane po jednej stronie. Ten zabieg wystarczająco rozproszy światło. (Możliwe jest użycie zamiast szkła, tworzywa sztucznego, ale główną wadą tego materiału jest jego elastyczność, co nie jest pożądane, gdy opieramy się na nim aby malować.)

Szklany blat oświetlamy ruchomym źródłem światła o przeciętnej jasności, tak jak standardowe, łazienkowe, ścienne światło. Podświetlarkę warto wewnątrz pomalować na biało, aby rozpraszać światło.

Podświetlarkę montujemy na nogach, które pozwolą powietrzu cyrkulować i chłodzić wnętrze, a także umożliwiają kablowi elektrycznemu przechodzić pod spodem.

Palety do farb witrażowych

Używane są jako powierzchnia do mieszania farb witrażowych. Zahartowane szkło, przynajmniej o wielkości 8 cali na 14 cali (20 cm x 35 cm). (Nie marnujcie czasu na mniejsze palety). Wskazane jest, aby szkło z jednej strony było piaskowane. Taka szorstka powierzchnia ułatwia przygotowanie farby do malowania. Powinniście mieć kilka palet , stosownie do używanych różnych środków i barwników. Warto pamiętać o odpowiednim stojaku, na którym będzie można przechowywać palety.

Barwy-szkla-2014-Narzedzia-i-materialy-2

Szpachle

Używa się ich do mieszenia i rozcierania farby witrażowej. Ostrze powinno mieć długość pomiędzy 6   i 8 cali (15 cm do 20 cm). Powinno być niezbyt sprężyste – często będziecie potrzebowali rozgniatać i skrobać. Uwaga: z czasem ostrze robi się bardzo ostre. Zużywa się, więc może się złamać z wiekiem. Uważajcie na swoje palce.

Przykrywka farby

Barwy-szkla-2014-Narzedzia-i-materialy-3

Kiedy farba witrażowa znajduje się na palecie, ale nie jest używana, to wysycha. Aby zapobiec temu zjawisku lub je spowolnić wskazane jest przykrywanie rozrobionej farby. Używamy do tego celu szklanych, porcelanowych lub plastikowych miseczek.

Mostek do malowania

Używany jest podczas malowania. Sprawia, że ręce zachowują się pewnie, tak że można się skoncentrować na farbie i pędzlu. Trzymając pędzel lub patyczek w odpowiedniej pozycji i opierając dłoń o mostek, chronimy delikatną powierzchnię farby. Zróbcie go sami z drewnianej deseczki. Dwa drewniane klocki należy przykleić na końcach deseczki. Od spodu, nóżki warto podkleić miękką gąbką.

Słoiki

Słoików po przetworach będziemy używać do wielu celów. Przechowujemy w nich wodę, rozpuszczalniki, farby na bazie oleju oraz w hermetycznych warunkach suche farby. Słoików nigdy nie będzie zbyt wiele a najcenniejszymi będą małe, po dżemach.

Duże pędzle

Barwy-szkla-2014-Narzedzia-i-materialy-4

Głównym zastosowaniem tego narzędzia jest równomierne rozkładanie farby na większych powierzchniach szkła, np. do patynowania. Używa się go także do nadawania tekstury na mokrej lub suchej farbie. Pędzel

o szerokości 3 cali (7,5 cm) będzie doskonały dla większości przeznaczeń. Tradycyjny model jest bardzo drogi i przy właściwym dbaniu wystarczy na całe życie. Nowoczesny (produkowany maszynowo) model jest o wiele tańszy i absolutnie dobry dla większości celów a właściwie przechowywany także wystarczy na lata.

Pędzle szerokie

Barwy-szkla-2014-Narzedzia-i-materialy-5

Używane są do malowania podkładu, który służy za „klucz” do dalszego kreślenia i cieniowania. Stosuje się je również do malowania warstwy wierzchniej, która zmiękcza ślady linii, pozwalając im się rozpłynąć i rozszerzyć za pomocą pędzla borsuczego.

Najlepsze pędzle, jakie znaleźliśmy do obu tych prac nazywają się hakes i są częścią serii “Ron Ranson”   firmy Pro Arte. W codziennej pracy używamy dużego rozmiaru (szerokość 1 cala)( 2,5 cm). Pędzle te są także używane przez malarzy akwarelowych. Możecie więc poprosić w Waszym lokalnym sklepie malarskim podobne pędzle. Stanowczo polecamy pędzle Ron   Ranson.

Pędzle do szkicowania

Barwy-szkla-2014-Narzedzia-i-materialy-6

Używamy ich do malowania linii różnej długości i grubości. Stosujemy pędzle z naturalnymi lub z syntetycznymi włosami. Syntetyczne są szczególnie przydatne do   wykonywania cienkich linii farbą opartą na bazie oleju.

Wybierając narzędzia z naturalnym włosiem, zawsze wybierajcie sobolowe. Są to znakomite pędzle do wszystkich środków i wszystkich rodzajów linii (długie/krótkie, grube/cienkie, jasne/ciemne)

Odnośnie długości: od dawna trwa przekonanie, że prawdziwe witrażowe pędzle do szkicowania mają bardzo długie końcówki. Niektórzy producenci pędzli oferują nawet zestaw „witrażowych pędzli do malowania”, których końcówki mają długość 1,5 cala (4 cm) (albo więcej). Ale tego typu pędzle z długimi końcówkami są ciężkie w użytkowaniu. My używamy ich tylko   wtedy, kiedy musimy nakreślić bardzo, bardzo długie i cienkie linie – powiedzmy linie długości 18 cali i chcemy to zrobić za jednym zamachem.

Prawie zawsze używamy pędzli do szkicowania, których końcówki są krótsze niż 1 cal(2,5 cm).

Sobolowe pędzle występują w różnych rozmiarach, od małych po duże. Małe umożliwiają ładny, precyzyjny ruch, a duże pozwalają na szeroki. Nowoczesna klasyfikacja jest numeryczna np. od „00” do „6” od najdrobniejszych do najgrubszych. Tradycyjna klasyfikacja powstała jako inspiracja ptasich piór – od „skowronka” dla najdrobniejszych do „gęsi” dla najgrubszych linii.

Dla większości kreśleń będziecie potrzebować cienkich sobolowych pędzli, których końcówki kończą się punktem – dokładnie taki sam typ sobolowych pędzli, którego mógłby użyć malarz akwarelowy.

Upewnijcie się, że używacie pędzli wysokiej jakości.

Jest ona wskazana ze względu na fakt, że takie narzędzia są trwałe, nie gubią włosów oraz pozwalają kreślić równe linie i powtarzalne punkty.

Nowe pędzle muszą się „dotrzeć”. Musi minąć nieco czasu przy pracy z farbą, aby dostosowała się do nich ręka malarza. Działają wtedy dobrze przez wiele miesięcy. Zależnie od intensywności używania można z nich korzystać nawet kilka lat.. Po pewnym czasie pędzel zacznie tracić swoje właściwości. Włosy zaczną giąć się wokół okucia. W tym momencie oddajcie j łagodniejszemu życiu: weźcie nóż, naostrzcie im koniec i używajcie ich do retuszu.

Zacznijcie od 3 pędzli do szkicowania: cienki (tj. „0”, nie najdrobniejszy „00”), średniego rozmiaru („2”) oraz duży („6”).

Patyczki/kijki i igły

Możecie tutaj dowolnie improwizować, np. igła wbita w końcówkę starego pędzla, igła do robienia na drutach, naostrzony kawałek bambusa, wykałaczka itd.

Przyrządy do usuwania farby

Z reguły używamy do tego celu starych pędzli, których włosie skracamy do kilku milimetrów długości i przypalamy gorącym powietrzem.

Piec do wypalania farby i jego wyposażenie

To oddzielny temat, który z uwagi na rozległość zagadnienia, omówimy w odrębnym artykule.

Naprzód!

Najważniejszą rzeczą jest to, żeby nie rozpraszać się kupowaniem wszystkiego co możecie potrzebować. Takie podejście dekoncentruje i oddala od prawdziwego zadania jakim jest nauczenie się, jak malować witraże.

Jeżeli weźmiecie pod uwagę setki lat, kiedy ludzie malowali witraże, jest jasne, że podstawowe wymagania muszą być całkiem proste.

Opanujcie zatem podstawy a potem trening uczyni z Was mistrzów.

Barwy-szkla-2014-Narzedzia-i-materialy-7
Przeszklenie okienne w jednej z sal wrocławskiego Starego Ratusza