Dla wielu osób witraż to tylko ozdoba znajdująca się w oknie kościoła, jednak znaczenie witraży w kościele jest znacznie większe.
Nazwa witraż odnosi się do barwnego szkła, które otrzymuje się w wyniku pewnych skomplikowanych procesów a następnie montuje w całość z pomocą specjalnych materiałów. Barwa szkła powstaje w efekcie wypiekania pigmentu (lub substancji barwiącej) na powierzchni szkła.
Witraż jest najczęściej spotykanym wypełnieniem dekoracyjnym okien w chrześcijańskich kościołach, różnych wyznań i zwykle używany był i jest do zobrazowania opowieści ze Starego i Nowego Testamentu.
Na dowód tego, jak długa jest historia witraża niech świadczy fakt, że przykłady witraży odkryto już w pierwszym wieku p.n.e.
Za czasów Starożytnego Rzymu barwione szkło było dziełem sztuki, oznaką luksusu. Gdy chrześcijaństwo stało się główną religią Imperium Rzymskiego zaczęto używać witraży w miejscach kultu. Od tego czasu witraże stały się częścią integralną kościołów, zwłaszcza w Europie, ale na całym świecie.
Poznając znaczenie witraży w kościele poznajemy ich rolę w przekazywaniu wiedzy religijnej
Witraże przedstawiają zazwyczaj momenty z historii biblijnej. Można je spotkać w bardzo prostej formie oraz w bardziej skomplikowanych przykładach formy sztuki witrażowej. Z pewnością są to przede wszystkim dekoracyjne elementy Kościoła, powszechne szczególnie w europejskich kościołach katolickich i protestanckich.
Większość istniejących witraży nie była wykonywana masowo. Były indywidualnie zamawiane i tworzone przez mistrzów fachu witrażowego. Zachowywali oni w swych pracach odniesienia do poszczególnych kościołów, które zdobiły ich prace.
Po reformacji w XVI wieku i wzroście Protestantyzmu w Europie wiele witraży zostało zniszczony i dzisiaj niezwykle cenną rzadkością są oryginały z tamtego okresu.
Istnieje wiele teorii na temat znaczenia poszczególnych witraży, ale najprostszym sposobem, aby poznać szczegóły przedstawione na witrażu, jest określenie czasu w jakim on powstał.
Niektórzy artyści witrażowi czynili wszystko, by zapewnić piękny wygląd kościołowi, inni tworzyli wizualne kazania w swoich dziełach. Byli również tacy, którzy przemycali w wizerunkach na szkle tajemnice, które chciano usunąć z Biblii.
W XII wieku witraże były używane do zobrazowania biblijnych postaci. W tym przypadku witraże zwykle pokazywały grupy ludzi stojących w jednym szeregu, na tle krajobrazu lub w budynkach. Każda osoba posiadła namalowane wskazówki określające jego tożsamość. Mogły to być symbole, bądź po prostu imiona i nazwy.
W wieku XIII-XIV witraże artystów zaczęły koncentrować się na wydarzeniach i podaniach z Biblii. Wiele okien z tego okresu jest częścią sekwencji, które opowiadają większą historię.
Od XV do XVII wieku witraże były używane do tworzenia obrazów moralizatorskich..
Witraże przedstawiają zwykle świętych i historie biblijne, połączone z dziejami kościoła, w którym są zainstalowane. Wiele sekwencji przedstawia narodziny Jezusa i treści biblijne związane z tym wydarzeniem. Z bardziej znanych biblijnych postaci można często zobaczyć, takie jak król Dawid, król Salomon, Chrystus, Maryja i uczniowie.
Tego typu witraże przeznaczone są zazwyczaj na potrzeby Kościoła, do stworzenia warunków do kontemplacji i myślenia o opowieściach i postaciach, które wierni widzą oraz rozważań, jak wyciągnięte z tych opowieści wnioski mogą być stosowane w codziennym życiu.
Sceny i epizody z Biblii pokazywane w witrażach znajdujących się we wszystkich kościołach na świecie miały służyć, jako przekaźnik wiedzy o chrześcijańskich dogmatach.
Najważniejszym powodem, dla którego witraże do dzisiaj pełnią fundamentalną rolę w kościołach jest podstawowe znaczenie Biblii w religii chrześcijańskiej.
Witrażownictwo było i jest nie tylko formą atrakcyjnego zdobnictwa, w którym materiał, jakim jest szkło, zmienia się w dzieło sztuki, ale jest również formą przemiany duchowej tego co ziemskie w boskość.
Co również ważne, witraże były oczywiście przydatne z przyczyn praktycznych. W okresie średniowiecza wielu wiernych Kościoła było analfabetami. Wspaniałe sceny z Biblii pokazane w witrażach były więc nie tylko dekoracją okien, ale przede wszystkim były sposobem dostarczania wiadomości na temat religii do wszystkich widzów, nawet tych, którzy nie mogli lub nie potrafili czytać Biblii samodzielnie.
Witraż jest formą sztuki, jak malarstwo czy rzeźba, jednak, jak widać to nie tylko piękna ozdoba, ale także narzędzie do komunikowania się.
