Maksymilian Mila
Największy witraż na świecie ma wiele wspólnego z Polską i znajduje się w Mauzoleum na Cmentarzu Zmartwychwstania, w mieście Justice, w stanie Illinois w U.S.A.
Cmentarz Katolicki Zmartwychwstania w Justice, w Illinois w U.S.A. powstał, by służyć polskiej społeczności katolickiej na terenie południowo-zachodniej części archidiecezji Chicago.
Dziś służy całej społeczności katolickiej na tym obszarze.
W 1969 roku wybudowano na tym terenie Mauzoleum Zmartwychwstania i stało się ono główną atrakcją architektoniczną Justice.
Ściany mauzoleum są największymi szklanymi witrażami na świecie, przewyższającymi swą wielkością poprzedni rekord- gigantyczny witraż z Kościoła Cesarza Wilhelma w Berlinie.
Firma Pickel Studio stworzyła to niesamowite dzieło z użyciem ponad 2000 metrów kwadratowych fasetowanego szkła. Witraż zawiera 2,448 paneli. Pickel Studio rozpoczął swoją działalność witrażową na początku 1960 roku .
Ta wyjątkowa w swej architektonicznej koncepcji świątynia została wzniesiona w 1969 roku z okazji tysiąclecia polskiego chrześcijaństwa. Millenijna świątynia została oficjalnie otwarta i poświęcona przez kardynała Karola Wojtyłę, późniejszego papieża Jana Pawła II. Osobne Mauzoleum, poświęcone papieżowi Janowi Pawłowi II, zostało otwarte w 1983 roku, i zawiera 275 krypt na urny z prochami. Pozostałą część budynku zajmują pamiątki, przypominające wizytę Ojca Świętego w Archidiecezji Chicago.
Widok Mauzoleum nasuwa skojarzenia z ateńskim Partenonem. Wspaniała jasna budowla, której dach wspiera się na wysmukłych kolumnach.
W dzień witraże zasługują na podziwianie z wnętrza budowli, ponieważ przebijające przez nie światło dzienne pozwala zachwycać się właśnie wtedy najlepiej, od środka budowli, całą paletą barw szkła, z którego są wykonane okna. Specjalnie w tym celu całe Mauzoleum okala, na dwóch poziomach, wewnętrzny korytarz, który w słoneczny dzień wypełnia się tęczą kolorów, dzięki słońcu, przenikającemu przez wielokolorowe płytki szkła witraży.
Wysokość ścian pokrytych witrażami jest imponująca i wynosi ponad 12m, długość jednej ściany przekracza natomiast 20m. Tak ogromna powierzchnia witraży robi niesamowite wrażenie. Nawet z zewnątrz, w dzień gigantyczny witraż, nie widoczny pod katem barw, stanowi intrygujące wypełnienie przestrzeni architektonicznej, z powodu swoistej, koronkowej struktury, jaką nadają mu złączenia szklanych płytek.
Kolorowe płytki szkła są fasetowane. Fasetowanie szkła polega na specjalnym szlifowaniu jego brzegów, co daje jeszcze ciekawsze efekty załamywania przechodzącego przez nie światła.
Rysunek witraży nawiązuje do stylu kubistycznego, jest nowoczesny, choć opisuje zamierzchłe czasy. Na witrażach, okalających Mauzoleum zostały przedstawione sceny biblijne.
Ze względu na ogromną powierzchnię, jaką zajmują witraże, płytki szkła, z jakich są wykonane, również są dużej wielkości.
W kolorystyce przeważa niebieski, błękit, kobaltowy. Przy dokładniejszej analizie wykonania widać, że autorzy wypełniali powierzchnię dużą ilością materiału łączącego. Wymagały tego zapewne dużej wielkości fragmenty szkła.
Korytarz z witrażami i kolumbarium ciągnie się na dwóch poziomach Mauzoleum. Po przeciwnej stronie korytarza opasanego witrażami , znajdują się kolumbaria z miejscami na urny z prochami zmarłych. W korytarzu, oświetlonym tęczowym światłem witraży, stoją wygodne fotele dla osób, przychodzących tu, by oddać cześć swoim bliskim, spoczywającym w kolumbarium. Wrażenie wizualne z pozycji osoby, siedzącej twarzą do ściany z kolumbarium, musi być z pewnością wyjątkowe. Na ścianie, gdzie znajdują się drzwi do schowków na urny, światło słoneczne, wpadające przez wielkie witraże, maluje obrazy biblijne odbite z okiennych witraży, które zdają się na dodatek poruszać wraz z przesuwającym się kontem padania słońca.
Nocą światło z wnętrza Mauzoleum ukazuje całe piękno i ogrom witraży. Wielka i kolorowa płaszczyzna ulega podwojeniu w odbiciu w wodach jeziora i tworzy fascynujący swoją barwnością i obrazem monument.
Polacy mogą szczycić się nie tylko największym w Europie witrażem z Rypina, ale i największym z dotychczasowych witraży na świecie z polskiego cmentarza w Justice, w Illinois.
