Tag: Canterbury

Historia Tomasza Becketa w angielskich i francuskich witrażach

Opublikowano przez

Tomasz Becket, znany u nas również jako św. Tomasz Kantuaryjski, urodził się w 1118 roku. Studiował w Paryżu, a po przyjęciu święceń kapłańskich kontynuował naukę w Bolonii. Był przyjacielem króla angielskiego, Henryka II, który mianował go arcybiskupem Canterbury. Jednak po wydaniu przez władcę tzw. konstytucji clarendońskich, przyjaciele poróżnili się. Król skazał arcybiskupa na wygnanie. I choć konflikt został zażegnany i Tomasz powrócił do Anglii, król i biskup wciąż spierali się o kolejne kwestie. W 1170 roku grupa królewskich rycerzy obserwujących rozgrywający się przez lata konflikt pomiędzy władcą a duchownym, zamordowali Tomasza Becketa licząc na królewska nagrodę. Po tych wydarzeniach Henryk II został obłożony ekskomuniką, a kilka lat później papież Aleksander III kanonizował Tomasza Becketa.

Kult świętego Tomasza rozwijał się w ogromnym tempie. Arcybiskup męczennik został obwołany drugim po św. Jerzym patronem Anglii, oraz patronem duchownych. W lipcu 1220 roku jego relikwie przeniesiono do wystawnego sanktuarium w przebudowanym wschodnim krańcu katedry Canterbury. Wierni, którzy przybyli na to wydarzenie, otrzymali liczne odpusty. W katedrze pojawiły się również witraże z wizerunkiem świętego oraz scenami przedstawiającymi cuda, które wydarzyły się za jego wstawiennictwem. Wiele z tych okien zachowało się do dnia dzisiejszego, np. niezwykle oryginalny fragment z przedstawieniem pielgrzymów zdążających do Canterbury.

Kult św. Tomasza szybko dotarł również do Francji, gdzie w czterech katedrach również pojawiły się witraże z przedstawieniami historii świętego arcybiskupa. Obecność takich witraży w Sens i Chartres była zrozumiała. Obie te katedry posiadały relikwie świętego męczennika. W Sens Tomasz Becket przebywał w czasie wygnania, natomiast biskupem Chartres był John, który znał św. Tomasza. Witraże w Sens i Chartres są do siebie podobne, możliwe, że zostały wykonane przez ten sam warsztat. Nieco odmienne, prostsze w swoim wyrazie witraże z Becketem powstały też w świątyniach w Angers oraz Coutances. W tym przypadku jest to nieco bardziej zagadkowe, ponieważ kościoły te nie posiadały relikwii św. Tomasza ani nie wykazywały żadnych bezpośrednich związków z jego osobą.

W przeciwieństwie do angielskich witraży, które przedstawiają głównie cuda dokonywane po śmierci świętego Tomasza, okna we francuskich katedrach w dużo większym stopniu skupiają się na konflikcie króla i arcybiskupa. Szczególnie witraże w Sens oraz Chartres w bardzo szczegółowy sposób odnoszą się do wydarzeń, wyraźnie wskazując kto w przedstawionej historii jest zdrajcą, a kto bohaterem. Król francuski został przedstawiony jako rozjemca kontrastujący z bezkompromisową postacią Henryka II. Francuskie witraże w wyraźny sposób podkreślają Thomasa Becketa jako nieugiętego obrońcę wiary i kościoła.

Przodkowie Chrystusa na witrażach katedry w Canterbury

Opublikowano przez

Okazała katedra w Canterbury pełni niezwykle istotną funkcję – to jedna z dwóch formalnych siedzib arcybiskupa Canterbury, który jest głową Kościoła Anglii. Świątynia jest także siedzibą całej Wspólnoty anglikańskiej oraz miejscem gdzie znajduje się grób pierwszego angielskiego świętego męczennika – Thomasa Becketa, biskupa, który według przekazów został zamordowany w tym miejscu przez króla Henryka II. Wnętrze świątyni podobnie, jak wielkie francuskie katedry z okresu gotyku, jest wyobrażeniem Nowego Jeruzalem. Strzeliste mury, ostrołukowe okna, wiązki smukłych służek – to wszystko kieruje wzrok ku górze i metafizycznym, nieziemskim sprawom. Nie mogło zabraknąć także witraży.  Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje niepowtarzalny cykl, przedstawiający męskich przodków Chrystusa.

Należące do najstarszych kwaterach witrażowych w Anglii, przedstawienia przodków Chrystusa z Canterbury, pochodzą z końca XII i początków XIII wieku. Początkowo na cykl składało się 86 postaci wśród których jedyną kobietą była Maryja. Nie wszystkie przedstawienia zachowały się do dziś. Wizerunki otaczały chór i transept świątyni oraz zdobiły okna kaplicy św. Thomasa Becketa. Przedstawione na kwaterach naturalnej wielkości postaci, przedstawiały Patriarchów Starego Testamentu, wśród nich wyobrażenia Jereda, Lameka i jego syna Noego, a także budowniczych arki o imionach Peleg i Terach. Ten ostatni był ojcem Abrahama. Wykonane z kolorowego szkła postaci, ubrane są w starożytne, stylizowane szaty, o bogatych fałdach draperii. Drobne szczegóły ich twarzy oraz strojów domalowano ręcznie na powierzchni szyb. Przedstawienia te, to jedne z najcenniejszych przykładów średniowiecznego, angielskiego malarstwa.

Genealogia Jezusa była niezwykle popularnym tematem w średniowieczu. Celem takich przedstawień, było podkreślenie, że to właśnie Jezus z Nazaretu, którego przodkowie pochodzą w linii prostej od króla Dawida, jest zapowiadanym w Starym Testamencie Zbawicielem. Pojawiające się często w średniowiecznych dziełach przedstawienia pokoleń przed Chrystusem, były swego rodzaju biblią dla ubogich, która miała za zadanie edukować niepiśmiennych wiernych. Temat ten występował często na witrażach lub w predellach rzeźbionych, gotyckich ołtarzy. Zazwyczaj było to wyobrażenie Drzewa Jessego, nawiązującego do proroctwa z Księgi Izajasza. Niewielkie postaci przedstawione były pośród otaczającego je ornamentu w postaci wici roślinnej. Niezwykłość witraży w Canterbury polega na ukazaniu w poszczególnych kwaterach pełnowymiarowych figur biblijnych królów i patriarchów, którzy są reprezentantami pokoleń ludzkości od stworzenia świata, do przyjścia Chrystusa.