Wystawa w Pałacu Zimowym rosyjskiego Muzeum Ermitaż w Petersburgu pokazuje jak wspaniała była sztuka szwajcarskiego witrażu z XVI i XVIII wieku. Wystawa zawiera siedemdziesiąt najlepszych przykładów witraży szwajcarskiej szkoły, które reprezentują różnorodność gatunkową i technologiczną.
Sztuka witrażowa w okresie swojego powstawania naśladowała mozaikę i w średniowieczu stała się niezależnym rodzajem sztuki dekoracyjnej i artystycznej. W oparciu o produkcję szkła malowanego zaczęły także powstawać witraże malowane. Mistrzowie średniowiecza uważali próby graficzne na szkle za materiał uboczny. Jednak z końcem XV wieku rysunek stał się samowystarczalną, niezależną sferą twórczości znanych malarzy, rzeźbiarzy oraz twórców projektów witraży. W XVI-wiecznych projektach-rysunkach szklanych obrazów znajdziemy prace tak słynnych mistrzów, jak Albrecht Durer, Hans Holbein Junior czy Lucas van Leyden.
Sztuka szwajcarskiego witrażu to nie tylko tradycyjne motywy ewangelickie i biblijne, ale również szczegóły z życia ludzi, które czynią z niego cenne historyczne źródło.
Reformacja odegrała istotną rolę w procesie tworzenia witraży w okresie od XVI do XVIII wieku: prawie zatrzymano budowę dużych katedr a tym samym zaprzestano tworzenie witraży. Kolekcja witraży znajdująca się w Ermitażu jest dlatego wyjątkowa a na dodatek obejmuje witraże wszystkich głównych rodzajów, jakie zostały w tej dziedzinie sztuki określone przez badaczy.
Większa część kolekcji składa się z witraży – herbarzy, w których główny wizerunek opiera się na konkretnym symbolu znajdującym się w otoczeniu postaci czy zwierząt. Barwne szkło w tego typu witrażach tworzy kompozycję niezwykle różnorodną. Głównym elementem są tutaj herby, którym towarzyszą święci, królowie czy bestie. Szczególną cechą witraży szwajcarskich było wprowadzenie atrybutów heraldyki do kompozycji malowanego szkła. Szeroko rozpowszechnione było tamtych czasach malowanie na szkle obrazów z herbami oraz symbolami miast i regionów.
Sporą grupę wystawianych w petersburskim Ermitażu szwajcarskich witraży stanowią tzw. witraże powitalne, na których można zobaczyć zazwyczaj damę w eleganckiej sukni i rycerza w zbroi.
Kolejna grupa to witraże odzwierciedlające życie na wsi. Wykonywane były one na zamówienie zamożnych chłopów.
Następny rodzaj witraży ze Szwajcarii to takie, które przypisane były poszczególnym magistratom-kantonom. Miały okrągły kształt a w ich środkowej kompozycji znajdowały się herby, symbole miast oraz elementy z danego regionu.
Znaczna część szwajcarskich witraży, z kolekcji znajdującej się w Ermitażu, poświęcona jest ilustracjom fragmentów biblijnych lub nowotestamentowych. Wyróżnić tu należy witraż Jakuba Minger’a przedstawiający Chrystusa i papieża. Kompozycja została stworzona jako opozycja dwóch obrazów, w trakcie otwierania książki. Po lewej stronie mamy sceny z życia Chrystusa, po prawej – papieża.
Historia szwajcarskich witraży w rosyjskim Ermitażu sięga początku XIX wieku. Pierwsza wzmianka o malowanych witrażach pojawia się w dokumentach archiwalnych Pałacu Zimowego w 1827 roku. Są to rozkazy cara Mikołaja I dotyczące przeniesienia witraży w pałacach lub informację o ich otrzymaniu jako prezentów. Centralne okno Gabinetu Cara w budynku Arsenału zostało ozdobione szwajcarskim witrażem, dawniej będącym częścią kolekcji Tatiszczewa.
W 1886 roku Car Aleksander III nakazał przekazać wszystkie dzieła sztuki z Arsenału do carskiego Ermitażu. Przed I wojną światową cała kolekcja szwajcarskich witraży została sfotografowana i przeniesiona do Muzeum Historycznego Bernego, jako prezent od hrabiego D. I. Tołstoja, ówczesnego dyrektora carskiego Ermitażu. W latach 1918 i 1919 zbiór witraży szwajcarskich w Ermitażu uzupełniano innymi egzemplarzami tego typu witrażami z prywatnych zbiorów hrabiego F.I. Paskiewicza, A. K. Rudanowskiego, E. Plume’a i z Muzeum Towarzystwa Zachęty Artystów. W latach trzydziestych na zagranicznych aukcjach Hugo Helbinga i Theodore Fisher sprzedano w prywatne ręce ponad 130 doskonałych przykładów szkła malowanego przez szwajcarskich mistrzów. Największą kolekcję witraży ze Szwajcarii Ermitaż otrzymał w 1932 roku, po rozwiązaniu Muzeum Centralnej Szkoły Rysunku Technicznego Barona Sieglitza.
Wybitna szkoła szwajcarskiego witrażu jest mało znana w Europie i tylko dzięki wspaniałym zbiorom zgromadzonym w Muzeum Ermitażu, w Petersburgu możemy podziwiać te wspaniałe dzieła witrażowej sztuki.
