W naszym przewodniku po tajnikach pracy konserwatora witraży, dowiadujemy się na czym polega ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 4.
Powstawały setki lat temu, stworzone z niezwykle delikatnej materii, pokryte farbami, których składniki w większości były naturalnymi produktami, są dzisiaj niebywale delikatną materią, bardzo nietrwałą, dlatego wymagającą szczególnej, wysoce profesjonalnej troski.
Zabytkowe witraże stanowią integralną część budowli, w których się znajdują i w których przetrwały nie tylko różnego typu intensywne działania atmosferyczne, ale również wojenne i katastroficzne, takie jak na przykład pożary.4
Dzisiaj wymagają wyjątkowej opieki.
Ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 4 to proces wymagający ogromnej odpowiedzialności, wiedzy i precyzji działania.
Wykonywane w ramach konserwacji naprawy są wykonywane tak, by były zawsze odwracalne. Dzieje się tak zgodnie z ogólnie przyjętymi wytycznymi, dotyczącymi etyki nowoczesnej ochrony dzieł sztuki.
W kontekście witraży, naprawa może obejmować obróbkę samego szkła czy brakujących jego obszarów lub konsolidację struktury oprawy czy otaczającej ją materii architektonicznej.
Pęknięcia szkła zwykle naprawiane są jednym z podanych sposobów: foliowanie miedzią (miedź w cienkich taśmach zastosowana po obu stronach przerwy i przylutowana); klejenie krawędzi klejem epoksydowym i klejenie krawędzi silikonem.
Każdy z tych procesów wiąże się z korzyściami i problemami. Na przykład foliowanie miedzią jest bardzo skuteczne, ale nie nadaje się zbytnio do stosowania z powodu ciepła, jakie powstaje w czasie całego zabiegu. Powoduje ono niestabilność szkła.
Kleje epoksydowe są silne i prawie niewidoczne, ale ulegają zniszczeniu w bezpośrednim kontakcie ze światłem słonecznym, podczas gdy silikonowo klejone szkło jest czyste. Jednak szkło witraży klejonych silikonowo odbija światło inaczej, co sprawia, że naprawa staje się bardziej widoczna.
Brakujące fragmenty witraży mogą być wypełnione lub wymienione, ale przy tego typu pracach zachowana jest szczególna ostrożność. Wszystkie dodatkowe elementy są zawsze oznaczone i skatalogowane.
Zawsze lepiej jest użyć niedoskonałego, ale oryginalnego szkła, niż je zastąpić nowym.
Współcześnie wymiana szkła na dokładne repliki jest praktycznie niemożliwa oraz sprzeczna z filozofią ochrony dzieł sztuki. Zamiast tego korzystne jest więc użycie podobnych kolorystycznie, ale wyraźnie zróżnicowanych, starych szkieł, w celu zachowania estetycznego efektu witrażu, bez utraty integralności oryginału.
Najważniejsze jest zawsze utrzymanie ramy w nienaruszonym stanie, aby zapewnić całkowite bezpieczeństwo okna witrażowego. Oryginalne materiały, które tworzą dzieło, są również integralną częścią jego wartości historycznej i artystycznego projektu. Dlatego też powinny być zachowane w niezmienionej formie.
Ochronne szklenie jest jednym z niewielu sposobów, w jaki konserwatorzy mogą próbować zapobiegawczo zabezpieczać witraże in situ. Chociaż ta praktyka może przynieść wiele korzyści, podobnie jak w przypadku większości innych zabiegów, nie jest ona bez wad.
Idealnie zainstalowana szyba ochronna może stanowić barierę zabezpieczająca witraż przed działaniami atmosferycznymi i uszkodzeniami mechanicznymi. Może także zapobiegać kondensacji na powierzchni witraży, minimalizując w ten sposób potrzebę działań interwencyjnych.
Niestety, w praktyce nie zawsze tak jest i wiadomo, że niewłaściwie wentylowane szyby ochronne mogą faktycznie tworzyć nadmiernie gorący lub wilgotny mikroklimat wokół zabytkowego szkła, co zwiększa tempo jego niszczenia.
Konserwacja i ochrona zabytkowych witraży to niezwykle odpowiedzialna praca, której zadaniem jest zabezpieczenie tych delikatnych dzieł sztuki w ich niezmienionej formie dla następnych pokoleń.
