W drugiej części naszego cyklu dotyczącego tematu, jakim jest ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 2, poznamy kolejne przyczyny ich niszczenia oraz plan ich ratowania.
Chociaż szkło, jako materiał znane jest ze swojej odporności, jednak zanieczyszczenia i różnice w składzie szkła mogą powodować znaczną jego niestabilność chemiczną, która może w konsekwencji skutkować procesami destrukcyjnymi.
Szkło jest także podatne na zanieczyszczenie atmosferyczne, a długie okresy wilgotności mogą przyspieszyć zniszczenie szkła chemicznie niestabilnego. W miarę upływu czasu ta forma destrukcji może się pogłębiać i rozprzestrzeniać, aż warstwa szklanej powierzchni rozpadnie się lub stanie nieprzejrzysta.
Takie zmętnienie występuje, gdy woda przechodzi przez kolejne pęknięcia, powodując powstawanie nieprzezroczystych syngenitów i kryształów gipsu, które blokują światło. Ponieważ kryształy te rosną, stanowią jeszcze większe zagrożenie dla szkła, ostatecznie przebijając powierzchnię i rozkładając delikatną warstwę farby.
Płyty szklane mogą także matowieć w wyniku utlenienia pewnych metali, takich jak mangan, który był dodawany do późno średniowiecznego szkła.
W trosce o przetrwanie dla potomnych konieczna jest ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 2
Jak wspomnieliśmy wcześniej warstwa farby może ucierpieć w wyniku pogorszenia się stanu samego szkła. Ta delikatna warstwa jest jednak również zagrożona innymi rodzajami uszkodzeń.
Powierzchnie malowane, które były nanoszone na szkło zimne i opalane, są szczególnie podatne na uszkodzenia spowodowane kondensacją lub wietrzeniem. Dzieje się tak jeśli zostały niewłaściwie potraktowane podczas procesu produkcyjnego. W efekcie znikają całe elementy witraża, takie jak twarze postaci czy inne drobne szczegóły.
Negatywny wpływ na stan farby ma również promieniowanie UV.
Największe zagrożenie dla stanu szkła w witrażu stanowi korozja struktury szkieletowej, w jakiej jest on osadzony.Chociaż elementy kamienne nie są podatne na nadmierną zmianę ze względu na warunki środowiska, nie dotyczy to metali, które znacznie bardziej niszczeją w miarę upływu czasu.
Na przykład camee, które tworzą matrycę okna witrażowego, w przypadku których najczęściej stosuje się ołów i cynk, ulegają sporej rozszerzalności cieplnej i kurczeniu się. Ostatecznie powoduje to zmęczenie metalu, co z kolei osłabia połączenia pomiędzy szklanymi płytkami, sprawiając, że całe panele deformują się lub po prostu rozpadają.
Właściwa konserwacja opierać musi się na dokładnych badaniach i szczegółowej dokumentacji.Konserwator powinien zapoznać się nie tylko z ogólnymi materiałami, z którymi pracuje, ale także ze szczegółami specyficznymi dla danego projektu, aby zrozumieć i zaspokoić potrzeby danego witrażu.
Korzystając z tej wiedzy konserwatorzy mogą opracować plan ochrony lub konserwacji, który może być wykorzystany w całym projekcie.
Powstała lista kryteriów etycznych i filozoficznych stosowanych do ochrony witraży:
- Wszystkie materiały i procedury powinny być odwracalne, bez wpływu na element.
- Cała interwencja musi być najmniej inwazyjna, aby osiągnąć zamierzony cel.
- Należy w miarę możliwości zachować oryginalny materiał.
- Należy szczegółowo zapisać wszystkie warunki, procedury, materiały i procesy.
- Ręka lub styl konserwatora nie powinny być widoczne dla przypadkowego obserwatora na obiekcie. Jednak wszystkie konserwacje powinny być rozpoznawalne dla przyszłych konserwatorów.
- Konserwator jest etycznie zobowiązany do zapewnienia najwyższej jakości odtwarzania dzieła, jaka jest w jego mocy. Bez względu na swoją osobistą opinię o wartości obiektu.
Chociaż niniejsza lista nie jest wyczerpująca, ilustruje ona podstawowe zasady, na których należy opierać odpowiedzialne decyzje w zakresie ochrony witraży. Najważniejsze z tej listy są podstawowe idee minimalnej interwencji i odwracalności działań konserwacyjnych, które są konieczne, aby zagwarantować, że całkowita integralność okien, jako obiektów historycznych i ich wartość artystyczna, nie będą zagrożone.
