Krystyna Jadamska – Rozkrut
Anioły są wdzięcznym tematem nie tylko w poezji, w malarstwie i w rzeźbie, spotkamy je również w witrażach.
Podobnie jak w innych dziedzinach sztuki, także i w witrażach, najczęściej w aureoli świętości wyeksponowane są w oknach świątyń na całym świecie, bo anioły to istoty szczególne.
Podobnie też jak w malarstwie czy rzeźbie, są przedstawiane pojedynczo i zbiorowo w całej krasie swej anielskiej hierarchii..
Łączone z poszczególnych elementów szkła, zgodnie z zamierzeniami artysty i rolą, jaką mają spełnić, stwarzają niepowtarzalne efekty świetlne i jednocześnie są nośnikami treści z przesłaniem religijnym.
Postaci anielskie od dawna fascynowały ludzi. Anioły postrzegane są jako uosobienia wszechmocy. Występują w roli opiekunów i strażników.
Wyobraźnia ludzka wyposażyła je w skrzydła. Efemeryczne, a jednocześnie ucieleśnione, są przedstawiane jako kobiety, mężczyźni i dzieci.
Pojawiły się w kościelnych oknach jako postaci przypominające o swoim posłannictwie, by jako nosiciele dobra i nadziei przypominać o swej obecności .
Anioły mówią o niezwykłym powiązaniu świata ziemskiego i niebieskiego, dlatego tak często spotykamy je w sztuce sakralnej.
Tworzą coś w rodzaju pomostu miedzy Stwórcą a człowiekiem, gdyż są jego wysłannikami.
Aniołowie byli w nauczaniu Kościoła od pierwszych wieków, stąd ich występowanie w wystroju wnętrz sakralnych.
Wspominali o nich święci : Cyprian, Bazyli, Ambroży, Hieronim oraz Augustyn. Szczególną estymą cieszyli się aniołowie u świętych – Cecylii, św. Franciszki Rzymianki i św. Stanisława Kostki.
Jedna z najstarszych katedr, nazywana katedrą aniołów, siostra katedry paryskiej, bowiem wyglądem przypomina fasadę paryskiej Notre Dame.
Katedra Najświętszej Marii Panny w Reims, związana z dziejami Francji, słynna jest z witraży z aniołami. W środkowym portalu świątyni wkomponowana j jest ogromna rozeta. Powyżej portalu wbudowano XIII – wieczny witraż z Matką Bożą w sąsiedztwie apostołów i w otoczeniu aniołów grających na instrumentach.
Okna witrażowe w polskich kościołach także wypełniają anioły.
W Krakowie Grzegórzkach w Kościele pw. św. Kazimierza jedna z kompozycji witrażowych, (środkowa) z Najświętszą Maryją Panną w otoczeniu adorujących aniołów na północnej ścianie oraz druga w nawie południowej z Chrystusem Królem, również w asyście aniołów, podkreślają mistyczny charakter świątyni.
W najstarszym kościele katolickim w Chorzowie, w Parafii pw. Św. Barbary, w Kaplicy Krzyża Świętego, której powstanie przypisuje się stygmatyczce Teresie Neumann z Konnersreuth, znajduje się witraż z aniołami zaprojektowany przez Stefana Matejko, bratanka Jana… Witraż został wykonany w Krakowie w 1932 r.
Teresa Neumann podczas II wojny światowej polecała, by rannych żołnierzy wysyłać do tego właśnie kościoła.
Natomiast w kościele Matki Bożej na Piasku we Wrocławiu, gdzie podział szkieł witrażowych, oparty na prostokątach i kwadratach, 
nawiązuje do kolumn i wiązań oraz powierzchni ceglanej świątyni, w jednym z okien witrażowych widzimy w bieli i różu postać Maryi Panny w scenie Zwiastowania.
Cały różowo – brązowy witraż poświęcony jest Tajemnicy Zawierzenia Maryi.
Nad Maryją umieszczono Archanioła Gabriela, który przyszedł z nowiną – „W szóstym miesiącu posłał Bóg Anioła Gabriela do miasta w Galilei do dziewicy…. a dziewicy było na imię Maryja.
Anioł wszedł do niej i rzekł: bądź pozdrowiona, Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między niewiastami…. na to rzekła Maryja: oto ja służebnica Pańska niech mi się stanie według słowa Twego” (Łuk 1 26,38).
Z kolei okno w centralnej części prezbiterium wypełnia witraż, w którym dominują różne odcienie czerwieni.
W środku kompozycji znajduje się wyobrażenie Chrystusa wiszącego na krzyżu, pod którym stoi Maria.
Wyżej widnieje postać Marii w koronie z gwiazd, w otoczeniu Aniołów.
Niezwykle interesujący jest XIX – wieczny witraż w bocznej kaplicy kościoła Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Skulsku.
Widać na nim scenę Zwiastowania. Wyjątkowo kunsztowny jest wizerunek Archanioła Gabriela, którego głowa otoczona jest puklami jasnych włosów, sprawiających wrażenie jakby pulsowały i łączyły ze skrzydłami.
Udrapowane i rozwiane pallium całe w błękitnej tonacji, okrywające anioła, nadaje jego postaci nieziemski wymiar. Wydaje się, że anioł jak ptak zleciał z nieba z czymś bardzo ważnym. Nawet skrzydła ma rozłożone, co świadczy o dynamizmie i pośpiechu.
Cała postać jest pełna elegancji i uroku. Jako posłaniec dobrej nowiny anioł dotyka ziemi, jednocześnie zawieszony jest na niewidzialnej granicy między niebem a ziemią.
Wyrazista lilia symbolizuje nieśmiertelność i czystość.
Maryja Panna i Archanioł Gabriel na tym witrażu przemawiają do siebie ekspresją ciał i gestem. Anioł lewą rękę wskazuje na postać Gołębicy, która wynurza się ze światła smugą biało – srebrnego blasku. Duch Św. zstępuje do Maryi jako znak Bożego Wcielenia. Natomiast prawa ręka Gabriela pokazuje na klęczącą Maryję, która z pokorą przyjmuje Bożą wolę i swoją prawą dłoń nakłada na lewą .
Układ rąk tworzy trójkątną figurę, który oznacza Trójcę Świętą. Archanioł Gabriel występuje w tej scenie jako anioł pośrednik i zjawia się
, gdy Maria modliła się nad ranem.
Ewa i Piotr Wiśniowolscy w jednym z najnowocześniejszych szpitali w Ostrołęce na Mazowszu, w kaplicy szpitalnej, poprzez Drogę Krzyżową i obraz Miłosierdzia Bożego, stworzyli witraże z aniołami i świętymi, akcentując temat śmierc i umierania.
Wszystkie sytuacje i postaci biblijne są uosobieniem religijnych treści, dlatego też anioły w witrażach są wzorcami tego co wieczne i nieprzemijalne w krzewieniu dobra.
Patrząc na okno witrażowe, doświadczamy światła, które jest nośnikiem dobra.
Kiedy widzimy na nim anioła, budzi się w nas refleksja nad tym, co ziemskie i kruche między tym, co Boskie i trwałe.
