Tag: Christopher Whall

Św. Chad – witraż Christophera Whalla w Victoria &Albert Museum

W londyńskim Victoria & Albert Museum znajduje się niewielkich rozmiarów witraż, przedstawiający świętego w biskupich szatach. Panel zachwyca dekoracyjnością i elegancją wysmakowanych, jasnych barw. Autorem dzieła jest jeden z najwybitniejszych, angielskich twórców witraży z przełomu XIX i XX wieku, Christopher Whall.

Witraż przedstawia św. Chada, którego kult jest rozpowszechniony szczególnie w Anglii. Ten średniowieczny duchowny był opatem kilku klasztorów, a także biskupem Northumbrii i Mercji. Uznaje się go za najważniejszego, anglosaskiego misjonarza, który schrystianizował Mercję. Czczony jest zarówno w kościele katolickim, jak i prawosławnym i anglikańskim.

Przedstawiony przez Whalla św. Chad stoi w ozdobnym obramieniu o roślinnych motywach. Jego twarz jest skierowana na wprost. Święty ubrany jest w szaty biskupie, a na głowie ma mitrę otoczoną aureolą. W lewej ręce trzyma pastorał, a w prawej miniaturowy model kościoła. Jest to katedra w Lichfield, która jest atrybutem tego świętego. To właśnie tam złożono jego relikwie. W tle, za postacią św. Chada, widoczne są ciemnozielone, palmowe liście. Całość utrzymana jest w odcieniach szarości, jasnych błękitach i zieleniach, z odrobiną żółci.

Witraż powstał pomiędzy 1901 a 1910 rokiem. Razem z nim artysta wykonał drugi witraż, przedstawiający św. Agatę, który też znajduje się w Victoria&Albert Muzeum. Obie prace mają podobną stylistykę i utrzymane są w takich samych, stonowanych barwach. Św. Agata ubrana jest w białą szatę, na głowie ma koronę, a w ręku trzyma liść palmowy. Zapewne oba witraże były próbnymi panelami do większych okien, które Whall zaprojektował dla katedry w Gloucester. Możliwe również, że artysta przygotował je na wystawę Arts&Crafts w 1910 roku.

Christopher Whall projektował witraże od lat 80. XIX wieku. Był jednym z najważniejszych przedstawicieli ruchu Arts & Crafts, który dążył do odnowy rzemiosła artystycznego i przeciwstawiał się masowej produkcji. Whall był również doskonałym nauczycielem, który wykształcił kolejne pokolenie znakomitych witrażystów. Charakterystyczne dla jego prac są wyszukana kolorystyka i stosowanie na szeroką skalę białego szkła.

Christopher Whall i jego twórczość

Uznawany za jednego z liderów ruchu Arts&Crafts, brytyjski artysta Christopher Whall, odegrał kluczową rolę w rozwoju sztuki witrażowej.

Whall urodził się w 1849 roku w Thurning w hrabstwie Northamptonshire. Początkowo wraz z rodzeństwem uczył się w domu, następnie uczęszczał do szkoły Rossal w Lancashire, gdzie nauczycielem rysunku był William Coulter. W latach 1875-76 Whall studiował w Royal Academy Schools, do której wstąpił wbrew woli rodziców. Następnie przez trzy lata studiował architekturę i malarstwo podróżując po Włoszech.

W 1879 roku, po powrocie do Londynu, Whall został członkiem wspólnoty religijnej przy kościele św. Etheldredy przy Ely Place, gdzie poproszono go o zaprojektowanie okien do górnej kaplicy, które wykonał William Gualbert Saunders.

Początkowo Whall chciał zarabiać na życie jako portrecista, jednak nie osiągał sukcesów na tym polu, więc dorabiał jako ilustrator gazet, powieści oraz książek dla dzieci. Udzielał też lekcji rysunku. Stopniowo zaczęły pojawiać się pierwsze zamówienia na projekty witraży dla firmy Jamesa Powella oraz Johna Hardmanna.

Jako niezależny witrażysta Christopher Whall dał się poznać pod koniec lat 80. XIX wieku. Były to czasy, kiedy rozwijał się ruch Arts & Crafts, który dążył do odnowy rzemiosła artystycznego. Whall był jego aktywnym przedstawicielem. W 1887 roku założył własny warsztat, w którym zgłębiał tajniki wytwarzania witraży. Zależało mu na tym, aby samodzielnie kontrolować cały proces. Był wielkim przeciwnikiem produkcji komercyjnej.

W kościele Holy Trinity na Sloane Street w Londynie pracował wspólnie z Johnem Dando Seddingiem i Henrym Wilsonem. To właśnie Sedding pomógł mu w zdobyciu pierwszego niezależnego zlecenia na okna do Lady Chapel East w kościele St. Mary’s w Stamford, które Whall zrealizował w 1891 roku.

Christopher Whall stworzył wiele witraży dla kościołów w Londynie, a także w całej Anglii i Walii. Jego styl nawiązywał do natury i charakteryzował się szeroką gamą kolorów i faktur. Nowością w tamtych czasach było zastosowanie przez niego białego szkła. Whall doskonale sprawdzał się też jako pedagog. Uczył w Central School of Arts &Crafts oraz w Royal College of Art. W swoim dorobku ma również książkę instruktażową o tworzeniu witraży. W 1907 roku założył własne studio przy Ravenscourt Park, które było otwarte dla jego uczniów. Zaopatrzył je w rośliny, owady oraz inne przedmioty, które mogły być inspiracją dla tworzących tam artystów.

Na początku lat 20. XX wieku Christopher Whall zachorował na białaczkę. Pomimo postępującej choroby do samego końca pracował. Zmarł 23 grudnia 1924 roku. Założoną przez niego dwa lata wcześniej firmę Whall & Whall przejęła jego córka Veronica, która też była wybitną witrażystką i z sukcesem kontynuowała tradycje swojego ojca jeszcze przez wiele lat.

Rola witraży w ruchu Arts&Crafts

Powstały w Anglii w 2 poł. XIX wieku Arts&Crafts Movement, był ruchem artystycznym, który stawiał sobie za cel odnowę rzemiosła i odrodzenie sztuki. Zainspirowany był teoriami pisarza Johna Ruskina, według którego sztuka powinna być nie tylko użyteczna i funkcjonalna, ale i estetyczna. Nie powinno się oddzielać aktu twórczego od fizycznej pracy, czyli wykonania zaprojektowanego dzieła. Architekci, malarze, rzeźbiarze i rzemieślnicy, których zainspirowały te idee, skupili się wokół Williama Morrisa, który stał się jedną z głównych postaci tego ruchu. Działacze Arts&Crafts byli przeciwni przemysłowej produkcji, chcieli aby wszyscy ludzie mogli otaczać się produkowanymi ręcznie, estetycznymi przedmiotami.

Istotna dla rozwoju ruchu była firma Morris &Co, która została założona w latach 60-tych XIX wieku. Jej twórcy wykonywali meble, tkaniny, tapety oraz różne inne przedmioty użytku codziennego. Wśród produkowanych przez nich wyrobów istotną rolę odgrywały również witraże, które zdobiły już nie tylko wnętrza kościołów, ale też prywatnych domów. Artyści trzymali się tradycyjnych rozwiązań nawiązujących do przeszłości. Ciekawym przykładem może być dom Morrisa, nazywany Red House, zaprojektowany przez architekta Philipa Webba. Klatkę schodową zdobią witraże wykonane zgodnie ze średniowiecznymi wzorami. Wśród artystów związanych z ruchem znaleźli się poszukujący wzorów w przeszłości prerafaelici. Wyróżniał się związany z nimi Edward Burne-Jones, autor projektów witraży nawiązujących do mistycznej sztuki średniowiecza.  Jednym z najważniejszych twórców działających w duchu Art&Crafts, był Christopher Whall. Zagorzały przeciwnik podziału pracy, który charakteryzował produkcję komercyjną, poznał wszystkie etapy tworzenia witrażu, aby móc od początku do końca tworzyć swoje dzieła. Cechą wyróżniającą go wśród innych twórców tamtych czasów, było stosowanie białego szkła. Whall stworzył wiele wybitnych dzieł do kościołów w całej Anglii. Był również znakomitym nauczycielem, który przekazał swoje idee licznym uczniom oraz zainspirował wielu młodych artystów.

Według Ruskina ludzka praca powinna być ofiarą składaną Bogu, a sztuka powinna trzymać się tradycji i pamiętać o kulturze, z której się wywodzi. W przypadku witraży nawiązywano do najdoskonalszych przykładów ze średniowiecznych, gotyckich katedr. Dzieła twórców związanych z Arts&Crafts miały najczęściej taką samą kompozycję jak średniowieczne witraże – składały się z wielu niewielkich scen, które łączył jeden temat. Ze średniowiecza artyści czerpali też wzory rzemieślniczej, sumiennej pracy. Zdobiące okna wielkich katedr, wielobarwne witraże, będące  jednym z największych osiągnięć europejskiej sztuki średniowiecznej stały się inspiracja do tworzenia nowych dzieł, które z wnętrz sakralnych przeniesiono do budynków świeckich i prywatnych domów.