Raj – secesyjny witraż Kolo Mosera dla kościoła Steinhof

Jednym z najpiękniejszych przykładów wiedeńskiej secesji, jest kościół am Steinhof pod wezwaniem św. Leopolda. Wzniesiony został na malowniczych zboczach Galitzinberg pod Wiedniem (aktualnie w granicach administracyjnych miasta). Kościół został zaprojektowany przez wybitnego architekta Ottona Wagnera, jako część zespołu szpitalnego dla umysłowo chorych. Eleganckie, biało-złote wnętrze zdobią secesyjne witraże.

Okna do kościoła św. Leopolda są dziełem Kolomana Mosera (1868-1918) – austriackiego artysty, który był uczniem Ottona Wagnera. Zajmował się malarstwem, grafiką i projektowaniem mebli, szkła, biżuterii oraz tkanin. Był nauczycielem dzieci arcyksięcia Karola Ludwika oraz jednym z założycieli Wiedeńskiej Secesji. W jego późniejszych dziełach widoczna jest rezygnacja z naturalistycznych, abstrakcyjnych motywów charakterystycznych dla secesji na rzecz inspiracji sztuką asyryjską i egipską, które przejawiały się w geometrycznych formach dekoracyjnych.

Do portyku świątyni Moser zaprojektował olbrzymi witraż zatytułowany „Raj”. Karton do tego dzieła powstał w 1904 roku i dziś znajduje się w Musée d’Orsay w Paryżu. Ukazany został na nim Bóg Ojciec siedzący na wysokim, wzniesionym na kilku stopniach tronie. Ma on długie białe włosy i brodę, ubrany jest w białą szatę, a jego dłonie są wzniesione do góry. Towarzyszą mu stojące po obu stronach postaci aniołów ze złożonymi rękami. Ich rozłożyste, ozdobne skrzydła wypełniają sporą przestrzeń kompozycji. U stóp tronu klęczy pochylona kobieca postać. Tło dla sceny stanowią bogate dekoracje złożone z elementów roślinnych i geometrycznych, w które wplecione są słońce i gwiazdy. Ponad postacią Boga Ojca widoczny jest ozdobny ornament, na który składają się motywy przypominające ozdobione wiankami dziecięce główki. Ze stopni tronu wypływają rozgałęziające się stróżki wody.

Witraż utrzymany jest w jasnych, delikatnych kolorach, które doskonale korespondują ze spokojnym i wysmakowanym wnętrzem kościoła. Hieratyczne pozy postaci oraz drobiazgowe, misterne ornamenty, przypominające mozaikę, sprawiają, że całość kojarzy się z dziełami sztuki bizantyńskiej lub obrazami innego wybitnego przedstawiciela secesyjnego malarstwa, Gustava Klimta. Widoczne są także inspiracje Mackintoshem i twórczością Szkoły Glasgow, które przejawiają się w schematycznie potraktowanej kompozycji i wyraźnie widocznej geometryzacji.