Szklane obrazy, czyli witraże, to często dzieła sztuki. Jaka jest jednak historia szklanych obrazów? Kiedy zaczęto je tworzyć, jak udoskonalano na przestrzeni wieków?
Arabowie i kolorowe szkła
To właśnie ludy arabskie uważa się za pionierów w wykorzystywaniu szklanych elementów w oknach. Tworzone przez nie protowitraże miały postać koronkowych ażurów wycinanych w miękkim kamieniu lub gipsie. Wycięcia te uzupełniano kolorowymi szkłami, kamieniami półszlachetnymi lub płytkami marmuru. Taka tradycja dotarła do innych krajów, w tym do Hiszpanii.
Vitreari, czyli szklarze-witrażyści
To we wczesnym średniowieczu pojawiło się określenie na osoby zajmujące się tworzeniem obrazów ze szkła. Mówiono o nich vitreari, czyli szklarze-witrażyści. Osoby takie były jednocześnie wy=twórcami szkła, czyli vitri factores. Często witrażyści z tego czasu byli też zakonnikom, a witraże były wytwarzane na użytek architektury sakralnej.
XII i XIII wiek – innowacje w sztuce witraży
Wytwarzanie witraży zaczęło na szerszą skalę rozwijać się od XII wieku. Szkła zaczęto układać w wiele niedużych scen. Te z kolei wypełniały całe otwory okienne. W czasie tego stulecia powiększano powierzchnie okien w kościołach, które trzeba było dzielić na części. XII wiek to również odchodzenie od scen rodzajowych na korzyść ornamentów dekoracyjnych.Okres ten to również wzrost ilościowy i jakościowy barwionych szkieł. XII wiek przyniósł z kolei dwa podstawowe typy kompozycji – pierwsza to witraże-dywany z ustawionych na sobie medalionów, druga z kolei to duże postaci i formy wypełniające całe okna.
XIV wiek – rozwój witrażownictwa
Witraże zaczynają wytwarzać również świeccy rzemieślnicy. Starali się w kompozycjach naśladować prawdziwe życie, stosowali światłocień. Wprowadzono między innymi ton wodny, który kładziono z obydwu stron szyb. Technika taka pozwalała na różnicowanie natężenia światła. XV wiek przynosi coraz powszechniejsze stosowanie szkła powłokowego. W tym okresie wykonanie projektu zlecano wybitnym artystom, natomiast samo wykonanie witrażu zostawiano rzemieślnikom.
XVI wiek – witraże świeckie
W tym czasie następuje upadek witrażownictwa. Wszystko za sprawą dekretu królewskiego nakazującego niszczenie wielu dzieł, gdyż uznawano je za zbyt zdobne dla ówczesnego kościoła protestanckiego. Motywy religijnie zaczęto zastępować więc świeckimi, a witraże zamiast okien w kościołach zaczęły zdobić te herbowe i gabinetowe. Kolejne stulecia przynoszą zastępowanie witraży malowidłami na szkle. Witraże w wielu średniowiecznych kościołach usunięto ze względu na gustowanie w bardziej prześwietlonych, jaśniejszych miejscach.
XIX wiek – wielki powrót witrażu
Sztuka witrażu odżyła w XIX wieku. Zainteresowano się wtedy tym, co niesie ze sobą przeszłość w tej dziedzinie, zafascynowano jej pięknem. William Morris w latach 60. przywrócił średniowieczny kunszt w tej sztuce. Na przełomie XIX i XX wieku zaczęto do witrażownictwa wprowadzać innowacje – stosowano szkło o zróżnicowanej powierzchni, dzięki czemu można było uzyskać trójwymiarowe powierzchnie.
Tiffany i folia miedziana
Louis Comfort Tiffany to postać, która miała ogromny wpływ na rozwój witrażu. Wprowadził użycie taśmy miedzianej zamiast ołowianych profili. Stworzył on tez szkło opalizujące. Współczesne czasy to równoczesne badanie dawnych metod produkcji witrażu z wykorzystywaniem coraz to nowszych metod tworzenia tego typu dzieł.
