Tag: ochrona i konserwacja witraży

W naszym przewodniku po tajnikach pracy konserwatora witraży, dowiadujemy się na czym polega ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 4.

Powstawały setki lat temu, stworzone z niezwykle delikatnej materii, pokryte farbami, których składniki w większości były naturalnymi produktami, są dzisiaj niebywale delikatną materią, bardzo nietrwałą, dlatego wymagającą szczególnej, wysoce profesjonalnej troski.

Zabytkowe witraże stanowią integralną część budowli, w których się znajdują i w których przetrwały nie tylko różnego typu intensywne działania atmosferyczne, ale również wojenne i katastroficzne, takie jak na przykład pożary.4

Dzisiaj wymagają wyjątkowej opieki.

Ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 4 to proces wymagający ogromnej odpowiedzialności, wiedzy i precyzji działania.

Wykonywane w ramach konserwacji naprawy są wykonywane tak, by były zawsze odwracalne. Dzieje się tak zgodnie z ogólnie przyjętymi wytycznymi, dotyczącymi etyki nowoczesnej ochrony dzieł sztuki.

W kontekście witraży, naprawa może obejmować obróbkę samego szkła czy brakujących jego obszarów lub konsolidację struktury oprawy czy otaczającej ją materii architektonicznej.

Pęknięcia szkła zwykle naprawiane są jednym z podanych sposobów: foliowanie miedzią (miedź w cienkich taśmach zastosowana po obu stronach przerwy i przylutowana); klejenie krawędzi klejem epoksydowym i klejenie krawędzi silikonem.

Każdy z tych procesów wiąże się z korzyściami i problemami. Na przykład foliowanie miedzią jest bardzo skuteczne, ale nie nadaje się zbytnio do stosowania z powodu ciepła, jakie powstaje w czasie całego zabiegu. Powoduje ono niestabilność szkła.

Kleje epoksydowe  są silne i prawie niewidoczne, ale ulegają zniszczeniu w bezpośrednim kontakcie ze światłem słonecznym, podczas gdy silikonowo klejone szkło jest czyste. Jednak szkło witraży klejonych silikonowo odbija światło inaczej, co sprawia, że ​​naprawa staje się bardziej widoczna.

Brakujące fragmenty witraży mogą być wypełnione lub wymienione, ale przy tego typu pracach zachowana jest szczególna ostrożność. Wszystkie dodatkowe elementy są zawsze oznaczone i skatalogowane.

Zawsze lepiej jest użyć niedoskonałego, ale oryginalnego szkła, niż je zastąpić nowym.

Współcześnie wymiana szkła na dokładne repliki jest praktycznie niemożliwa oraz sprzeczna z filozofią ochrony dzieł sztuki. Zamiast tego korzystne jest więc użycie podobnych kolorystycznie, ale wyraźnie zróżnicowanych, starych szkieł, w celu zachowania estetycznego efektu witrażu, bez utraty integralności oryginału.

Najważniejsze jest zawsze utrzymanie ramy w nienaruszonym stanie, aby zapewnić całkowite bezpieczeństwo okna witrażowego. Oryginalne materiały, które tworzą dzieło, są również integralną częścią jego wartości historycznej i artystycznego projektu. Dlatego też powinny być zachowane w niezmienionej formie.

Ochronne szklenie jest jednym z niewielu sposobów, w jaki konserwatorzy mogą próbować zapobiegawczo zabezpieczać witraże in situ. Chociaż ta praktyka może przynieść wiele korzyści, podobnie jak w przypadku większości innych zabiegów, nie jest ona bez wad.

Idealnie zainstalowana szyba ochronna może stanowić barierę zabezpieczająca witraż przed działaniami atmosferycznymi i uszkodzeniami mechanicznymi. Może także zapobiegać kondensacji na powierzchni witraży, minimalizując w ten sposób potrzebę działań  interwencyjnych.

Niestety, w praktyce nie zawsze tak jest i wiadomo, że niewłaściwie wentylowane szyby ochronne mogą faktycznie tworzyć nadmiernie gorący lub wilgotny mikroklimat wokół zabytkowego szkła, co zwiększa tempo jego niszczenia.

Konserwacja i ochrona zabytkowych witraży to niezwykle odpowiedzialna praca, której zadaniem jest zabezpieczenie tych delikatnych dzieł sztuki w ich niezmienionej formie dla następnych pokoleń.

 

 

 

 

Dzieła sztuki, jakimi są witraże, to jedne z najbardziej delikatnych reliktów przeszłości, dlatego niezwykle istotna jest ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 3 .

Ochronę witraży cechuje niewiarygodna złożoność pod względem chemicznym i metodologicznym. Badania nad ogólnymi zasadami produkcyjnymi w sztuce witrażowej, panującymi w różnych  regionach świata lub epokach mogą dostarczyć konserwatorom wielu wskazówek.

Pomogą im zrozumieć znaczenie każdego elementu, przewidzieć, czego można się spodziewać po wykorzystanych do produkcji materiałach i określić, jak z nimi postępować. Na przykład konserwator pracujący przy zabytkowych oknach w Stanach Zjednoczonych może sprawdzić, czy szkło zostało wyprodukowane przed, w trakcie lub po połowie XIX wieku, ponieważ w tym czasie dokonano zmian w ogólnym składzie szkła, co  mogłyby wpłynąć na rodzaj zanieczyszczeń.

Decyzje w kwestii konserwacji są podejmowane przy użyciu informacji zebranych podczas badań i wdrażane przez doświadczonych konserwatorów. Opiekunowie i kierownicy projektów  odpowiedzialni są za skuteczne sprawdzanie pracy konserwatorów i całych pracowni.

W miarę możliwości w działaniach konserwatorskich używane jest zabytkowe szkło. Na wszystkich etapach prac dokłada się starań, by ​​podjęte działania były zgodne z celami planu ochrony witraży.

Właściwa dokumentacja odgrywa niezwykle ważną rolę w całym tym procesie i jest uznawana za obowiązkową. Wszystkie aspekty tego procesu, w tym badania wstępne witraża, badania jego stanu, plan ochrony i wszystkie metody oraz materiały stosowane w trakcie całego działania są należycie dokumentowane. Tak przygotowana dokumentacja jest przechowywana i dostępna w dłuższej perspektywie do późniejszego wykorzystania.

W procesie, jakim jest ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 3 wykonywanych jest minimum zabiegów interwencyjnych.

Drobne ślady upływu czasu, zachowane na witrażu są integralną częścią charakteru jego  struktury i jej historii. Jednakże większe szkody, które obniżają estetyczne lub praktyczne funkcje szkła lub wskazują na aktywne pogarszanie się stanu witraża, wymagają szerzej pojętej naprawy.

Staranne czyszczenie witraży jest bardzo skutecznym środkiem poprawy ich ogólnej kondycji, ponieważ ich wygląd i funkcja są silnie uzależnione od zdolności do przepuszczania światła. Niestety prawie wszystkie tego typu czynności mogą powodować zmiany na  powierzchni szkła. Może to przyspieszać tempo korozji oprawy i zniszczeń delikatnych warstw farby. Dlatego proces czyszczenia nie polega na całkowitym usunięciu wszystkich zabrudzeń, ale ostrożnym ich zmywaniu do punktu, w którym światło może być przenoszone przez szkło na akceptowalnym poziomie.

Najprostsze czyszczenie jest wykonane przy użyciu starannie zaaplikowanej wody dejonizowanej, chociaż inne mechaniczne lub chemiczne środki są często konieczne i  zawsze są stosowane w sposób staranny i kontrolowany.

Wykorzystywany jest w takim wypadku mikro-strumieniowy proces czyszczenia, odbywający się stopniowo, mechanicznie, warstwa po warstwie, w specjalnym laboratorium. Głębokie czyszczenie to natomiast okłady lub nakładki żelowe zanurzone w niejonowym detergencie lub EDTA, które są nakładane na powierzchnię szkła, na dłuższy okres czasu.

W czasie stosowania którejkolwiek z tych metod zachowywana jest wyjątkowa ostrożność, aby zapewnić stabilność malowanych warstw. W przypadku, gdy warstwy te wydają się być szczególnie kruche, stosowane jest delikatne, ręczne oczyszczenie szkła za pomocą bawełnianych patyczków, a w ekstremalnych przypadkach również ręczne przymocowywanie pod mikroskopem, oryginalnych linii farb do powierzchni, poprzez nakładanie małych kropli żywicy na konkretne punkty.

W kolejnym odcinku naszego przewodnika po tej, jakże odpowiedzialnej pracy, jaką jest ochrona i konserwacja witraży, poznamy, między innymi, ogólnie stosowane sposoby naprawiania szkła i dowiemy się, które z nich są skuteczne a które powodują zagrożenia dla witraży.