Witraże w kościele Bożego Ciała w Poznaniu

Hanna Szczesiak

Jeszcze kilka lat temu każdego dnia przechodziłam ulicą Krakowską, tuż obok kościoła Bożego Ciała w Poznaniu. Jednakże, zaledwie kilka dni temu przekroczyłam jego próg, żeby zobaczyć, co kryją kościelne mury.

Historia kościoła sięga XIV wieku. W miejscu, w którym obecnie wznosi się rzymskokatolicka świątynia, zostały odnalezione konsekrowane Hostie, wykradzione z kościoła Ojców Dominikanów i sprofanowane. By upamiętnić miejsce ich odnalezienia, postawiono drewnianą kaplicę, która dzięki fundacji Władysława Jagiełły została przebudowana w istniejące do dziś sanktuarium, nad którym opiekę w XV i XVI wieku sprawowali Karmelici Trzewiczkowi. Bardzo szybko świątynia stała się najważniejszym miejscem odwiedzin pielgrzymów, przewyższając ich liczbą nawet sanktuarium na Jasnej Górze. W XIX wieku chyląca się ku całkowitemu upadkowi świątynia została poddana renowacji i przekształcona w kościół parafialny. Podczas II wojny światowej kościół pełnił rolę magazynu, po raz kolejny ulegając dewastacji. Obecnie, mimo utraty ogólnopolskiego znaczenia, Poznaniacy wciąż pamiętają o historii kościoła.

W przestrzeni rzymskokatolickiej kościół słynie przede wszystkim z posiadania cennych monstrancji – pierwszej, prezentu od Władysława Jagiełły, najstarszej monstrancji gotyckiej na ziemiach polskich oraz drugiej, zawierając pozostałości legendarnych Hostii. Ja natomiast chciałabym zwrócić uwagę na inne walory sanktuarium – witraże.

Przede wszystkim, warto zwrócić uwagę na witraże w prezbiterium – zostały wykonane w pracowni Stanisława Powalisza w latach 1950-1952 (Powalisz był również pomysłodawcą projektów). Prawdopodobnie najważniejszym dla parafii witrażem jest „Adoracja Trzech Hostii”. Usytuowany wysoko ponad ołtarzem, bezpośrednio nawiązuje do legendy, przypominając parafianom o historii kościoła. Przedstawia on trzy anioły spoglądające w stronę umieszczonych w centralnym punkcie witrażu Hostii; anioły oddają cześć Hostiom, składając jedną rękę na piersi, drugą wyciągając ku górze. Hostie otacza poświata, potęgująca ich uświęcony charakter. Tuż obok znajduje się witraż opowiadający historię z życia Jezusa – przypuszczalnie od chwili pojmania Chrystusa w ogrójcu, przez sąd przed Poncjuszem Piłatem, drogę krzyżową i upadki pod krzyżem, aż do momentu ukrzyżowania.

„Ogłoszenie Dogmatu Wniebowzięcia Marii Panny” to kolejny witraż z pracowni Powalisza, tym razem odnoszący się do dogmatów chrześcijańskich, niezwiązany bezpośrednio z parafią. Dla lepszego odbioru, warto spoglądać najpierw na dolną część witrażu, następnie kierując wzrok ku górze. Dzięki temu, w pierwszej kolejności zobaczymy świętych oraz aniołów, klęczących, pochylających się i składających ręce w modlitwie, dopiero później skupiamy wzrok na najważniejszej postaci – unoszącej się Marii. Po Jej lewej stronie możemy dostrzec składającego hołd anioła, trzymającego w rękach koronę – tym samym ogłaszającego Marię królową.

W górnych częściach okien w prezbiterium, maswerkach (również tych zachowanych   z XV wieku), widzimy skromne, niewielkich rozmiarów witraże przypominające kwiaty. Straty, które spowodowała II wojna były tak duże, że całkowita rekonstrukcja witraży okazała się niemożliwa. Podczas przebudowy kościoła część okien została całkowicie lub częściowo zamurowana. Witraże w pozostałych oknach zostały wykonane w pracowni Michała Kośmickiego                   w Poznaniu. Te umieszczone w nawach bocznych przedstawiają sceny zaczerpnięte z Pisma Świętego – fragmenty życia świętych.

Witraż umieszczony w przeznaczonej dla chóru części nawy głównej, przy organach, przedstawia fragment historii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. Z powodu braku jakichkolwiek informacji dotyczących tego witrażu, możliwych jest kilka wersji interpretacji. Najprawdopodobniej witraż przedstawia koronację obrazu. W jego górnej części widzimy herby – Polski i Poznania, a także poznański Stary Rynek oraz ratusz. Poniżej – Czarną Madonnę i straże wokół niej, a także ludzi oddających hołd królowi. W dolnej części witrażu możemy zobaczyć zawieszony na ścianie kaplicy obraz Matki Boskiej oraz stojącego przed nim biskupa (być może jest to Krzysztof Antoni Szembek, biskup poznański koronujący obraz), a także straże pochylające sztandary ku czci uświęconej ikony. Sam pomysł i projekt witrażu świadczą o znaczeniu, jakie miał w Poznań w historii jasnogórskiego obrazu.

Mimo niewielkiej liczby, witraże w kościele Bożego Ciała posiadają lokalne znaczenie, dzięki czemu doskonale podkreślają historię i legendę miejsca, w którym się znajdują.