Wiatrownica, czyli zanim zaczniemy planować montaż witraża…
Józef Kaliciński
Decydując się na montaż witraża w otworze okiennym należy mieć świadomość, że ta kosztowna ozdoba zaistnieje w wybranym miejscu na stałe lub z pewnością na długi okres czasu.
Podstawą jest wybór tematu odpowiedniego do miejsca i opracowanie projektu lub co najmniej jego szkicu. W oparciu o wizję na drodze uzgodnień między inwestorem i wykonawcą powstaje projekt. Przy realizacjach typowych w uznanych pracowniach witrażowych standardem jest przygotowanie projektu w skali 1:10. To właściwy czas, aby strony mogły na bieżąco konsultować koncepcję przeszklenia. Realizację witraża poprzedza wykonanie projektu w skali 1:1. Na tym etapie przenoszone są jedynie linie podziału dla profili ołowianych lub taśmy miedzianej. Na koniec należy dokonać doboru rodzajów i barw szkieł, które zostaną użyte w witrażu.
Planując montaż witraża należy pamiętać, że ciężar 1 m2 witraża wynosi od 7 do 11 kg.
Grubość kwatery witrażowej wynika z wykończenia krawędzi. Jeżeli kwatera obwiedziona jest listwą ołowianą, to grubość wyniesie 7 mm. W przypadku obwiedzenia stalowym ceownikiem będzie miała grubość 5 mm.
Rozmiar okna witrażowego może być dowolny. Należy pamiętać, że własności mechaniczne przeszklenia sprawiają, że niezbędne jest dzielenie powierzchni okna na kwatery. Każdej z nich można nadać odpowiednią sztywność i o wiele łatwiej będzie je montować. Wielkość pojedynczej kwatery nie powinna przekraczać rozmiaru 80 x 80 cm. Czasami zachodzi konieczność zastosowania większych płaszczyzn. Wymaga to wówczas dodatkowych wzmocnień. Dzięki temu unikniemy podatności na uszkodzenia mechaniczne. Dodatkowo duże powierzchniowo kwatery, które są źle usztywnione, mają z biegiem czasu tendencję, do wybrzuszania się pod własnym ciężarem. Przyjęło się uważać, że stosując odpowiednie zabiegi rozmiar pojedynczej może być większy o 50 do 100%.
W celu nadania sztywności kwatery witrażowe są kitowane. Kit wprowadzany jest dwustronnie tak, aby kit wypełnił wszelkie szczeliny miedzy szkłem a ołowiem. Dodatkowo kwatery witrażowe w wielkich oknach wzmacniane są za pomocą „wiatrówek”. Są to poziome metalowe pręty osadzone końcami w konstrukcji ramy witraża a związane z kwaterą za pomocy przylutowanych do niej miedzianych drutów. Przed wiekami witraż stanowił często jedyne przeszklenie okna. Musiał wówczas być odpornym na oddziaływanie wiatru. Stąd bierze się nazwa „wiatrówka” lub „wiatrownica”.
Innym sposobem wzmacniania jest wlutowanie stalowego płaskownika do listewek ołowianych, lub stosowanie listew ołowianych ze stalowym rdzeniem.
