Malowanie witraża tiffany metodą klasyczną
Andrzej Bochacz
Nanoszenie malatury używane jest w witrażu klasycznym. Przezierne szkła katedralne po wypaleniu tracą pełną przejrzystość a pokryte kilkoma warstwami farby przemawiają treściami swoich przesłań.
W witrażach montowanych techniką tiffany najczęściej stosuje się materiał nieprzezierny. Subtelne kształty wydobywane są przemyślanymi liniami cięć oraz doborem niepowtarzalnych struktur i przebarwień w szkle. Chciałbym jednak zachęcić do łączenia obu wspomnianych technik. Wprowadzenie elementów malowania do witraża tiffany znakomicie wzbogaca tę technikę oraz umożliwia uzyskiwać efekty dla niej niedostępne.
Prześledźmy omawianą metodę w takim odmiennym przypadku, szczególnie, że na niektórych etapach różnice są znacząco odmienne. Jednocześnie postanowiłem zaprezentować przykład wprowadzający do zaawansowanego wydobywania cieni. Jako materiał zastosowałem przezierne, jasielskie szkło katedralne. Szkła tego producenta w odcieniach fioletu, zieleni i błękitu cechuje stosunkowo niska temperatura topnienia. W związku z tym do malowania użyłem czarnej o temperaturze wypału 6500C. Szeroki wybór dostępny jest w Instytucie Ceramiki i Materiałów Budowlanych w Warszawie. Eksperymentując z doborem farb konturowych często balansuję między czystą czernią a brązami, które ocieplają odcień tej pierwszej. Szczególnie jest to widoczne na etapie nanoszenia patyny, kiedy ciemna warstwa farby zaczyna być przejrzysta. Farby szklarskie można również mieszać z ceramicznymi stosowanymi do szkliwienia wyrobów z gliny, fajansu lub porcelany. Należy jednak pamiętać, że wymagają one wyższych temperatur wypału. W związku z tym niezbędne jest wprowadzanie topników. Stosując gotowy barwnik będziemy pewni efektu. Eksperymentując możemy uzyskać zaskakujące efekty.
Doskonałym modelem dla dalszej prezentacji jest kwiat piwonii. Łączy on w sobie elementy przestrzenne oraz subtelne kształty lekkich płatków.
Dobór szkła jest szczególnie indywidualną decyzją, która istotnie wpływa na efekt końcowy. Ja zdecydowałem się na typowe barwy jasnego fioletu. Warto rozważyć użycie różnych odcieni szkła, co dodatkowo wzbogaci witraż. Przy wycinaniu zawsze stosuję podkład w skali 1:1, na którym układam elementy.
Kawałki szkła po wyszlifowaniu oraz umyciu ułożyłem na tafli bezbarwnego szkła (float), pod którym położyłem podkład.
W dalszej kolejności przymocowałem elementy. W tym celu można stosować plastelinę. Ja posłużyłem się rozgrzanym woskiem. Przy użyciu szklanej pipety, wprowadziłem go w punkty styków i przecięć. Ważne jest, aby nie zanieczyścić powierzchni przeznaczonej do malowania.
Przed przystąpieniem do malowania odtłuściłem powierzchnię szkła. Użyłem do tego szmatki zwilżonej octem spirytusowym (10%).
W pierwszym etapie malowania nanoszę kontury.
Po wyschnięciu farby wyrównałem linie zaostrzonym bambusowym patyczkiem.
Później wypaliłem szkło.
Drugim etapem jest kształtowanie cieni.
Rzadką farbę, rozcieńczoną wodą, naniosłem przy pomocy pędzla na elementy witraża.
Następnie szerokim, delikatnym pędzlem wyrównałem powłokę.
Elementy odłożyłem do całkowitego wyschnięcia. Jeżeli farba długo wysycha, to stosuję nawiew ciepłego powietrza z termowentylatora.
Do formowania cieni używam różnych narzędzi. Pędzle o różnych rozmiarach oraz długości i twardości włosia są z pewnością bardzo indywidualnym wyborem.
Wskazówek dostarczają modele lub zdjęcia. Najczęściej skupiam się na obserwowaniu, które elementy oglądanego obiektu są lepiej oświetlone a które pozostają w cieniu. Z reguły najjaśniejszymi fragmentami są krawędzie. Dlatego używając pędzli z krótkim i sztywnym włosiem usunąłem farbę wzdłuż wielu linii konturowych, od strony płatków.
Bambusowym patyczkiem usunąłem farbę z pręcików kwiatu.
Często korzystam ze stalówek o różnych szerokościach.
Ten stary przyrząd pisarski jest bardzo przydatny w pracy nad malaturą.
Wydobywanie cieni jest procesem długotrwałym, ale uzyskane efekty końcowe powinny być wystarczającą nagrodą.
Do wyrównania cieni użyłem dużego, okrągłego pędzla. Uderzając delikatnie w powłokę farby uzyskałem efekt równomiernego przejścia koloru.
Wypalając elementy, najczęściej układam je na pylistym separatorze. Nierównomierność powierzchni podłoża oraz jego ruchomość przyczynia się do uzyskania efektu marszczenia szkła i przestaje być ono idealnie przejrzyste. W ten sposób praktycznie, nie tracąc jasności, nie widać tła za obrazem.
Po wypaleniu i umyciu elementów witraż nabiera uroku.
Po owinięciu elementów taśmą miedzianą możemy przystąpić do lutowania. Należy jednak pamiętać, że typowa farba szklarska nie jest odporna na kwasy.