Autor: Agata Mościcka

Święte obrazy witrażowych okien

Święte obrazy witrażowych okien 2

Opublikowano przez

Witraże oglądane z zewnątrz budynków wydają się być bezbarwne,  by zobaczyć święte obrazy witrażowych okien 2 trzeba wejść do środka kościoła i dotknąć piękna dzięki iluminacji światła.

Światło przenikające witraż sakralny miało wskazywać człowiekowi jego drogę. Drogę życia, nauki i wiary. Miało przenosić go w inną rzeczywistość.

W witrażu sakralnym – katolickim nie ma mowy o przypadku. Oglądająca go osoba musi skupić uwagę na istotnych szczegółach. Charakterystyczne dla katolickich witraży są wyróżniające się w ich obrazach wizerunki związane z wiarą katolicką.

Te detale, atrybuty miały za zadanie podkreślenie znaczenia elementów wiary katolickiej, wyróżnienie jej na tle innych kościołów chrześcijańskich.

Autorzy katolickich witraży zobrazowali na nich, dzięki swojemu geniuszowi artystycznemu i religijnemu, w sposób wyjątkowy, główne dogmaty wiary katolickiej. Sztuka operowania światłem, jaką posiedli w sposób najdoskonalszy, pozwoliła im na stworzenie zjawiska, które można porównać do Bożej Obecności, jaka przenika i ożywia wszystko we wnętrzu ponurej budowli sakralnej.

Witraże katolickie stanowią jedność z budynkiem kościoła – to święte obrazy witrażowych okien 2

W poprzedniej części poznaliśmy wizerunek Najświętszego Serca Jezusa, który odgrywa znaczącą rolę w witrażach katolickich.

Kolejny ważny obraz w sztuce witrażowej katolickiej to Najświętsza Dziewica Maryja, której postać była głównym tematem katolicyzmu w sztuce przez całe wieki.Wyobrażenia Dziewicy Maryi znajdujące się w witrażach pochodzą z opisów znalezionych w Piśmie Świętym oraz z tradycji Kościoła Katolickiego.

Niejednokrotnie w barwnym szkle przedstawiane były obrazy zwiastowania.W katolickim witrażu spotkamy często wizerunek zwiastowania zawierający postać Archanioła Gabriela, który przekazuje Dziewicy Maryi wiadomość, że zostanie Matką Jezusa.

Witraże katolickie przedstawiają również często życie Maryi Panny.Te witraże są zazwyczaj wykonane jako seria obrazująca wydarzenia z życia Maryi.

Narodziny Chrystusa to następny z niezwykle eksponowanych elementów w obrazach, które pokazywane były w katolickich witrażach. Towarzyszą mu zazwyczaj wizerunki Trzech Królów. Witrażowe obrazy oddają szczególną adorację, jaką nowo narodzonego Jezusa obdarzają pasterze.

W katolickim witrażu Stabat Mater odnosi się do obrazu Maryi Dziewicy pod krzyżem podczas ukrzyżowania Chrystusa.W tych przedstawieniach Matka Boska przeważnie stoi po prawej stronie Jezusa na krzyżu. To również jeden z niezwykle powszechnych wizerunków spotykanych na katolickich witrażach.

Witraże rzymskokatolickie często przedstawiają Wniebowstąpienie Maryi, jakie miało mieć miejsce pod koniec jej życia.

Symbolika charakterystyczna dla katolickich witraży to niejednokrotnie postać Chrystusa towarzysząca Bogu Ojcu i Świętemu Duchowi w postaci gołębia. Na obrazach przedstawiających taką kompozycję postać Chrystus często umieszcza koronę na głowie Maryi, jako Królowej Niebios.

Katolickie witraże przedstawiają wielokrotnie Świętą Rodzinę: Dziecko Jezus, Dziewicę Maryję oraz Świętego Józefa. Maryja z dzieckiem niemowlęcym na ręku lub nawet bez, przedstawiana na katolickich obrazach witrażowych, określana jest mianem Madonny.

W symbolice katolickiej ważne miejsce zajmuje Pieta. Jest to wizerunek Maryi Dziewicy, która trzyma ciało zmarłego Jezusa. Tego typu obraz jest dosyć powszechnie spotykany w witrażach kościołów katolickich.

Postacie świętych były przedstawiane w katolickich witrażach, aby zachęcić wiernych  do naśladowania ich pobożności, dobrych uczynków lub wytrwałości w wierze. Wiele kościołów katolickich i katedr poświęconych jest konkretnemu świętemu  i z racji tego właśnie te postacie często figurują w witrażach danego kościoła.

Witraże sakralne stanowiły przez wieki formę Biblii dla ubogich. To z niej wierni mogli uczyć się i odczytywać drogę do zbawienia. Witraże katolickie wytyczały tę drogę wyjątkową symboliką, zapewniając kościołowi katolickiemu mocną pozycję w chrześcijaństwie.

 

 

Święte obrazy witrażowych okien

Święte obrazy witrażowych okien

Opublikowano przez

Witraż przypomina nam, że istnieje coś pięknego poza światem, w którym żyjemy, szczególnie uzmysławiają nam to święte obrazy witrażowych okien.

Zadaniem witraży kościelnych jest zachęcanie do skupienia się na rzeczach Bożych i na katolickiej wierze. Witraże były i są używane jako element architektoniczny we wszystkich świątyniach wyznania chrześcijańskiego. Spełniały w nich rolę taką samą, jak święte obrazy zdobiące ściany kościołów.

Skupmy się na unikatowym temacie materii i atrybutów barwionych, szklanych katolickich okien.

„Sam Chrystus w znacznym stopniu wykorzystywał w swym nauczaniu obrazy, które były wcieleniem, ikoną niewidzialnego Boga”- twierdził papież Jan Paweł II.

Katolicki witraż to nieskończona ilość dzieł sztuki tworzonych przez wieki trwania wiary. Powstawały w pracowniach artystów witrażowych a ich przeznaczeniem było krzewienie wiary w kościołach, bazylikach, katedrach oraz klasztorach.

W kościele katolickim na barwnym szkle, zamontowanym w oknie, które było znane już w starożytnym Bizancjum, zaczęły powstawać cudowne obrazy. Ilustrowały, uzupełniały i przedstawiały w materialnej formie naukę kościoła katolickiego.

Tak, jak to ma miejsce we wszystkich witrażach kościelnych, głównym tematem w witrażu katolickim jest życie Jezusa, przypowieści o jego życiu, uczniach oraz wątki ze Starego Testamentu. Podczas gdy tematy i historie zawarte w większości witraży są podobne we wszystkich chrześcijańskich budowlach, niektóre obrazy witrażowe w kościołach katolickich są jedyne w swoim rodzaju i wyjątkowo związane z wiarą katolicką. Te katolickie dzieła sztuki witrażowej często odzwierciedlają większe znaczenie Błogosławieństwa Matki Boskiej, Stacji Krzyżowych, Sakramentów czy historii świętych.

W kościele katolickim instalowano w oknach witraże od zamierzchłych czasów, aby wspierały wiernych w oddaniu wierze i jednocześnie spełniały rolę edukacyjną.

W 1563 roku, w czasie trwania Soboru Trydenckiego poświęcono szczególną uwagę roli sztuki sakralnej w krzewieniu wiary katolickiej. Istniejące z tamtych czasów zapiski potwierdzają ten fakt: „W opowieściach o tajemnicach naszego odkupienia ukazanych w obrazach i innych przedstawieniach, ludzie są instruowani i utwierdzani w wierze. Te obrazy należy pamiętać i nieustannie utrwalać wśród ludzi ich zrozumienie”.

Dekrety, jakie były efektem Soboru wyjaśniały, że celem sztuki sakralnej, w tym witraży, jest wychowanie oglądających go ludzi w doktrynie katolickiej, dzięki zilustrowanym w ten sposób prawdom wiary katolickiej.

W czasach nowożytnych Kościół wszedł na drogę partnerstwa ze sztuką, co dało wspaniały efekt, jakim są piękne,  święte obrazy witrażowych okien.

Papież Jan Paweł II powiedział: „Kościół potrzebuje sztuki w celu przekazania wiadomości powierzonych mu przez Chrystusa. Sztuka musi uczynić odczuwalnym i możliwie atrakcyjnym świat Ducha, niewidzialnego Boga. Sztuka musi tłumaczyć wiarę w sobie właściwy sposób, tak by była łatwiej przyswajana przez ludzi. Sztuka ma wyjątkową zdolność do tłumaczenia informacji na kolory, kształty czy dźwięki, które pobudzają intuicję i wyobraźnię tych, którzy oglądają i słuchają. Sztuka czyni to wszystko, nie pozbawiając jednocześnie wiadomości, jaką ze sobą niesie, jej transcendentalnej wartości oraz aury tajemniczości.”

Od Narodzenia Chrystusa, Golgoty, Zmartwychwstania, Nauk Chrystusa i dalej po wydarzenia opisane w pismach Apostołów, biblijne słowo stało się obrazem, muzyką i poezją wypełnioną tajemnicą wiary.

Podczas gdy  w prawie wszystkich kościołach dominują witraże przedstawiające Chrystusa, apostołów i ich uczniów, opowieści biblijne i sceny ze Starego Testamentu, w kościele katolickim większe znaczenie mają inne obrazy zaklęte w witrażach. Należy do nich wizerunek Najświętszego serca Jezusa.

Witraże przedstawiające Najświętsze Serce Jezusa obrazują fizycznie jego serce, które reprezentuje Jego boską miłość do ludzkości. Wizerunek ten był i jest przedstawiany przede wszystkim w kościołach rzymsko – katolickich, Anglo-katolickich a także kościołach luterańskich. Najświętsze Serce Jezusa jest często przedstawiane w witrażach jako płonące Serce, świecące światłem boskim, jako serce przebite lancą, otoczoną koroną cierniową lub z krzyżem czy krwawiące. Czasami obraz na witrażu przedstawia  Jezusa z Jego rannymi rękami wskazującymi na serce. Najświętsze Serce podkreśla główną koncepcję kościoła katolickiego – miłość Jezusa. Rany i korona cierniowa nawiązują naturalnie do sposobu śmierci Jezusa a ogień reprezentuje moc jego miłości.

W dalszej części tego specyficznego przewodnika po katolickich witrażach poznamy kolejne wizerunki wyróżniające te wyjątkowe witraże na tle innych tego typu dzieł sztuki sakralnej.

 

 

Ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 4

Ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 4

Opublikowano przez

W naszym przewodniku po tajnikach pracy konserwatora witraży, dowiadujemy się na czym polega ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 4.

Powstawały setki lat temu, stworzone z niezwykle delikatnej materii, pokryte farbami, których składniki w większości były naturalnymi produktami, są dzisiaj niebywale delikatną materią, bardzo nietrwałą, dlatego wymagającą szczególnej, wysoce profesjonalnej troski.

Zabytkowe witraże stanowią integralną część budowli, w których się znajdują i w których przetrwały nie tylko różnego typu intensywne działania atmosferyczne, ale również wojenne i katastroficzne, takie jak na przykład pożary.4

Dzisiaj wymagają wyjątkowej opieki.

Ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 4 to proces wymagający ogromnej odpowiedzialności, wiedzy i precyzji działania.

Wykonywane w ramach konserwacji naprawy są wykonywane tak, by były zawsze odwracalne. Dzieje się tak zgodnie z ogólnie przyjętymi wytycznymi, dotyczącymi etyki nowoczesnej ochrony dzieł sztuki.

W kontekście witraży, naprawa może obejmować obróbkę samego szkła czy brakujących jego obszarów lub konsolidację struktury oprawy czy otaczającej ją materii architektonicznej.

Pęknięcia szkła zwykle naprawiane są jednym z podanych sposobów: foliowanie miedzią (miedź w cienkich taśmach zastosowana po obu stronach przerwy i przylutowana); klejenie krawędzi klejem epoksydowym i klejenie krawędzi silikonem.

Każdy z tych procesów wiąże się z korzyściami i problemami. Na przykład foliowanie miedzią jest bardzo skuteczne, ale nie nadaje się zbytnio do stosowania z powodu ciepła, jakie powstaje w czasie całego zabiegu. Powoduje ono niestabilność szkła.

Kleje epoksydowe  są silne i prawie niewidoczne, ale ulegają zniszczeniu w bezpośrednim kontakcie ze światłem słonecznym, podczas gdy silikonowo klejone szkło jest czyste. Jednak szkło witraży klejonych silikonowo odbija światło inaczej, co sprawia, że ​​naprawa staje się bardziej widoczna.

Brakujące fragmenty witraży mogą być wypełnione lub wymienione, ale przy tego typu pracach zachowana jest szczególna ostrożność. Wszystkie dodatkowe elementy są zawsze oznaczone i skatalogowane.

Zawsze lepiej jest użyć niedoskonałego, ale oryginalnego szkła, niż je zastąpić nowym.

Współcześnie wymiana szkła na dokładne repliki jest praktycznie niemożliwa oraz sprzeczna z filozofią ochrony dzieł sztuki. Zamiast tego korzystne jest więc użycie podobnych kolorystycznie, ale wyraźnie zróżnicowanych, starych szkieł, w celu zachowania estetycznego efektu witrażu, bez utraty integralności oryginału.

Najważniejsze jest zawsze utrzymanie ramy w nienaruszonym stanie, aby zapewnić całkowite bezpieczeństwo okna witrażowego. Oryginalne materiały, które tworzą dzieło, są również integralną częścią jego wartości historycznej i artystycznego projektu. Dlatego też powinny być zachowane w niezmienionej formie.

Ochronne szklenie jest jednym z niewielu sposobów, w jaki konserwatorzy mogą próbować zapobiegawczo zabezpieczać witraże in situ. Chociaż ta praktyka może przynieść wiele korzyści, podobnie jak w przypadku większości innych zabiegów, nie jest ona bez wad.

Idealnie zainstalowana szyba ochronna może stanowić barierę zabezpieczająca witraż przed działaniami atmosferycznymi i uszkodzeniami mechanicznymi. Może także zapobiegać kondensacji na powierzchni witraży, minimalizując w ten sposób potrzebę działań  interwencyjnych.

Niestety, w praktyce nie zawsze tak jest i wiadomo, że niewłaściwie wentylowane szyby ochronne mogą faktycznie tworzyć nadmiernie gorący lub wilgotny mikroklimat wokół zabytkowego szkła, co zwiększa tempo jego niszczenia.

Konserwacja i ochrona zabytkowych witraży to niezwykle odpowiedzialna praca, której zadaniem jest zabezpieczenie tych delikatnych dzieł sztuki w ich niezmienionej formie dla następnych pokoleń.

 

 

 

 

Ochrona witraży i ich konserwacja 3

Ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 3

Opublikowano przez

Dzieła sztuki, jakimi są witraże, to jedne z najbardziej delikatnych reliktów przeszłości, dlatego niezwykle istotna jest ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 3 .

Ochronę witraży cechuje niewiarygodna złożoność pod względem chemicznym i metodologicznym. Badania nad ogólnymi zasadami produkcyjnymi w sztuce witrażowej, panującymi w różnych  regionach świata lub epokach mogą dostarczyć konserwatorom wielu wskazówek.

Pomogą im zrozumieć znaczenie każdego elementu, przewidzieć, czego można się spodziewać po wykorzystanych do produkcji materiałach i określić, jak z nimi postępować. Na przykład konserwator pracujący przy zabytkowych oknach w Stanach Zjednoczonych może sprawdzić, czy szkło zostało wyprodukowane przed, w trakcie lub po połowie XIX wieku, ponieważ w tym czasie dokonano zmian w ogólnym składzie szkła, co  mogłyby wpłynąć na rodzaj zanieczyszczeń.

Decyzje w kwestii konserwacji są podejmowane przy użyciu informacji zebranych podczas badań i wdrażane przez doświadczonych konserwatorów. Opiekunowie i kierownicy projektów  odpowiedzialni są za skuteczne sprawdzanie pracy konserwatorów i całych pracowni.

W miarę możliwości w działaniach konserwatorskich używane jest zabytkowe szkło. Na wszystkich etapach prac dokłada się starań, by ​​podjęte działania były zgodne z celami planu ochrony witraży.

Właściwa dokumentacja odgrywa niezwykle ważną rolę w całym tym procesie i jest uznawana za obowiązkową. Wszystkie aspekty tego procesu, w tym badania wstępne witraża, badania jego stanu, plan ochrony i wszystkie metody oraz materiały stosowane w trakcie całego działania są należycie dokumentowane. Tak przygotowana dokumentacja jest przechowywana i dostępna w dłuższej perspektywie do późniejszego wykorzystania.

W procesie, jakim jest ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 3 wykonywanych jest minimum zabiegów interwencyjnych.

Drobne ślady upływu czasu, zachowane na witrażu są integralną częścią charakteru jego  struktury i jej historii. Jednakże większe szkody, które obniżają estetyczne lub praktyczne funkcje szkła lub wskazują na aktywne pogarszanie się stanu witraża, wymagają szerzej pojętej naprawy.

Staranne czyszczenie witraży jest bardzo skutecznym środkiem poprawy ich ogólnej kondycji, ponieważ ich wygląd i funkcja są silnie uzależnione od zdolności do przepuszczania światła. Niestety prawie wszystkie tego typu czynności mogą powodować zmiany na  powierzchni szkła. Może to przyspieszać tempo korozji oprawy i zniszczeń delikatnych warstw farby. Dlatego proces czyszczenia nie polega na całkowitym usunięciu wszystkich zabrudzeń, ale ostrożnym ich zmywaniu do punktu, w którym światło może być przenoszone przez szkło na akceptowalnym poziomie.

Najprostsze czyszczenie jest wykonane przy użyciu starannie zaaplikowanej wody dejonizowanej, chociaż inne mechaniczne lub chemiczne środki są często konieczne i  zawsze są stosowane w sposób staranny i kontrolowany.

Wykorzystywany jest w takim wypadku mikro-strumieniowy proces czyszczenia, odbywający się stopniowo, mechanicznie, warstwa po warstwie, w specjalnym laboratorium. Głębokie czyszczenie to natomiast okłady lub nakładki żelowe zanurzone w niejonowym detergencie lub EDTA, które są nakładane na powierzchnię szkła, na dłuższy okres czasu.

W czasie stosowania którejkolwiek z tych metod zachowywana jest wyjątkowa ostrożność, aby zapewnić stabilność malowanych warstw. W przypadku, gdy warstwy te wydają się być szczególnie kruche, stosowane jest delikatne, ręczne oczyszczenie szkła za pomocą bawełnianych patyczków, a w ekstremalnych przypadkach również ręczne przymocowywanie pod mikroskopem, oryginalnych linii farb do powierzchni, poprzez nakładanie małych kropli żywicy na konkretne punkty.

W kolejnym odcinku naszego przewodnika po tej, jakże odpowiedzialnej pracy, jaką jest ochrona i konserwacja witraży, poznamy, między innymi, ogólnie stosowane sposoby naprawiania szkła i dowiemy się, które z nich są skuteczne a które powodują zagrożenia dla witraży.

 

Ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 2

Ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 2

Opublikowano przez

W drugiej części naszego cyklu dotyczącego tematu, jakim jest ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 2, poznamy kolejne przyczyny ich niszczenia oraz plan ich ratowania.

Chociaż szkło, jako materiał znane jest ze swojej odporności, jednak zanieczyszczenia i różnice w składzie szkła mogą powodować znaczną jego niestabilność chemiczną, która może w konsekwencji skutkować procesami destrukcyjnymi.

Szkło jest także podatne na zanieczyszczenie atmosferyczne, a długie okresy wilgotności mogą przyspieszyć zniszczenie szkła chemicznie niestabilnego. W miarę upływu czasu ta forma destrukcji może się pogłębiać i rozprzestrzeniać, aż warstwa szklanej powierzchni rozpadnie się lub stanie nieprzejrzysta.

Takie zmętnienie występuje, gdy woda przechodzi przez kolejne pęknięcia, powodując powstawanie nieprzezroczystych syngenitów i kryształów gipsu, które blokują światło. Ponieważ kryształy te rosną, stanowią jeszcze większe zagrożenie dla szkła, ostatecznie przebijając powierzchnię i rozkładając delikatną warstwę farby.

Płyty szklane mogą także matowieć w wyniku utlenienia pewnych metali, takich jak mangan, który był dodawany do późno średniowiecznego szkła.

W trosce o przetrwanie dla potomnych konieczna jest ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja 2

Jak wspomnieliśmy wcześniej warstwa farby może ucierpieć w wyniku pogorszenia się stanu samego szkła. Ta delikatna warstwa jest jednak również zagrożona innymi rodzajami uszkodzeń.

Powierzchnie malowane, które były nanoszone na szkło zimne i opalane, są szczególnie podatne na uszkodzenia spowodowane kondensacją lub wietrzeniem. Dzieje się tak jeśli zostały niewłaściwie potraktowane podczas procesu produkcyjnego. W efekcie znikają całe elementy witraża, takie jak twarze postaci czy inne drobne szczegóły.

Negatywny wpływ na stan farby ma również promieniowanie UV.

Największe zagrożenie dla stanu szkła w witrażu stanowi korozja struktury szkieletowej, w jakiej jest on osadzony.Chociaż elementy kamienne nie są podatne na nadmierną zmianę ze względu na warunki środowiska, nie dotyczy to metali, które znacznie bardziej niszczeją w miarę upływu czasu.

Na przykład camee, które tworzą matrycę okna witrażowego, w przypadku których najczęściej stosuje się ołów i cynk, ulegają sporej rozszerzalności cieplnej i kurczeniu się. Ostatecznie powoduje to zmęczenie metalu, co z kolei osłabia połączenia pomiędzy szklanymi płytkami, sprawiając, że całe panele deformują się lub po prostu rozpadają.

Właściwa konserwacja opierać musi się na dokładnych badaniach i szczegółowej dokumentacji.Konserwator powinien zapoznać się nie tylko z ogólnymi materiałami, z którymi pracuje, ale także ze szczegółami specyficznymi dla danego projektu, aby zrozumieć i zaspokoić potrzeby danego witrażu.

Korzystając z tej wiedzy konserwatorzy mogą opracować plan ochrony lub konserwacji, który może być wykorzystany w całym projekcie.

Powstała lista kryteriów etycznych i filozoficznych stosowanych do ochrony witraży:

  1. Wszystkie materiały i procedury powinny być odwracalne, bez wpływu na element.
  2. Cała interwencja musi być najmniej inwazyjna, aby osiągnąć zamierzony cel.
  3. Należy w miarę możliwości zachować oryginalny materiał.
  4. Należy szczegółowo zapisać wszystkie warunki, procedury, materiały i procesy.
  5. Ręka lub styl konserwatora nie powinny być widoczne dla przypadkowego obserwatora na obiekcie. Jednak wszystkie konserwacje powinny być rozpoznawalne dla przyszłych konserwatorów.
  6. Konserwator jest etycznie zobowiązany do zapewnienia najwyższej jakości odtwarzania dzieła, jaka jest w jego mocy. Bez względu na swoją osobistą opinię o wartości obiektu.

Chociaż niniejsza lista nie jest wyczerpująca, ilustruje ona podstawowe zasady, na których należy opierać odpowiedzialne decyzje w zakresie ochrony witraży. Najważniejsze z tej listy są podstawowe idee minimalnej interwencji i odwracalności działań konserwacyjnych, które są konieczne, aby zagwarantować, że całkowita integralność okien, jako obiektów historycznych i ich wartość artystyczna, nie będą zagrożone.

 

 

Ochrona witrazy i ich konserwacja

Ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja

Opublikowano przez

Ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja ma na celu zachowanie  barwnych szkieł w oknach dla obecnych i przyszłych pokoleń. Konserwacja witraży obejmuje wszelkie działania mające na celu zapobieganie, łagodzenie lub odwrócenie procesów pogarszania się ich stanu.

Zabytkowe witraże są częścią zbiorowego dziedzictwa kulturowego świata. Są jedną z najpiękniejszych i najbardziej atrakcyjnych form dekoracji architektonicznych. Jest to jednak również jeden z najbardziej narażonych na działania zewnętrzne elementów budowli. Sama struktura szkła, farba służąca do jej zdobienia, a nawet metalowa konstrukcja, w której szyba jest osadzona, są narażone na ryzyko pogorszenia się ich jakości i wymagają stałych prac konserwatorskich w celu zapewnienia ich długotrwałego istnienia.

Zabytkowe szkło podlega zniszczeniu spowodowanemu ciągłą ekspozycją na zmienne warunki atmosferyczne. Nieodłącznym problemem związanym z konserwacją witraży jest wrodzona kruchość szkła i ewentualna niestabilność chemiczna materiałów, z jakich są wykonane, takich jak na przykład farby. Pogorszenie nie zawsze występuje stopniowo, może również nastąpić nagle i katastrofalnie,

Ze względu na delikatną strukturę materiałów, z jakich wykonywane są witraże oraz niezwykłą historyczną i estetyczną ich wartość, wszelkie zabiegi ochronne powinny być zaplanowane i wykonane przez profesjonalnych konserwatorów i rzemieślników, którzy zostali specjalnie wyszkoleni w tej dziedzinie.

Ochrona zabytkowych witraży i ich konserwacja wymaga udziału najwyższej klasy specjalistów z tej dziedziny.

W czasie prac konieczne jest zachowanie wspólnej odpowiedzialności wszystkich zaangażowanych osób. Niezbędne  jest również zasięgnięcie opinii profesjonalistów w celu zapewnienia starannego i odpowiadającego zasadom sztuki witrażowej procesu konserwacji. Z tego powodu wszystkie projekty powinny zaczynać się od planu konserwacji, obejmującego badania w takich dziedzinach, jak historia okien czy budynków, oraz związane z nimi zmiany, jakie miały miejsce w przeszłości.

Głównym celem ochrony jest spowolnienie tempa pogarszania się stanu witraży, spowodowanego przez różne czynniki. Jest to tak istotne, że ​​pomniejsza do minimum znaczenie, na przykład, informacji historycznych lub wartości estetycznej zawartych w oknie.

W przypadku witraży te wysiłki komplikują się z powodu natury samego medium. Dzieje się tak, ponieważ okno witrażowe jest „złożonym obiektem”,  wykonane z więcej niż jednego materiału składowego, z którego każdy ma swoje własne zagrożenia i potrzebę ochrony.

Oprócz najbardziej oczywistego elementu jakim jest szkło, wszystkie okna zazwyczaj wymagają jakiejś farby lub dodatkowych czynników,  takich jak paski metalowe lub „kamee” używane do łączenia kawałków szkła razem, materiałów uszczelniających oraz systemów mocujących lub ram.

Przyczyny niszczenia witraży

Zdecydowana większość witraży została pierwotnie stworzona, aby funkcjonować  jako część fasady budynku, oddzielająca wnętrze konstrukcji od zewnętrznych warunków otoczenia. W rezultacie większość zabytkowych, przeszklonych powierzchni pozostaje stale narażona na szkodliwe warunki, w tym między innymi: światło ultrafioletowe, związane ze światłem słonecznym, ekstremalne warunki pogodowe, wewnętrzne i zewnętrzne zanieczyszczenie spowodowane przez człowieka oraz uszkodzenia biologiczne wywołane przez szkodniki, takie jak gołębie, nietoperze i różne mikroorganizmy.

W rezultacie panele witrażowe często pokryte są grubymi warstwami brudu, który w końcu zakrywa spoczywającą pod spodem farbę. Wpływy środowiskowe odgrywają również istotną rolę w dalszym pogarszaniu się stanu metali i ich kształtu, co może powodować znaczne szkody strukturalne.

Oprócz tego typu przyczyn, dalsze pogarszanie się stanu witraży może wynikać z niezliczonych innych czynników, które wpływają na materiały, z których zbudowane jest okno, takie jak wibracje związane z użytkowaniem i położeniem budynku czy pozostałości poprzednich niewłaściwych zabiegów konserwatorskich i napraw, które spowodowały pogorszenie i zwiększenie na przykład procesów korozyjnych innych materiałów.

W kolejnych artykułach poznamy przyczyny niszczenia szkła, odkształceń i deformacji w zabytkowych witrażach oraz rodzaje uszkodzeń malowanych powierzchni.

Witraże z zimnej północy Europy

Witraże z zimnej północy Europy

Opublikowano przez

Witraże i budynki kościelne wydają się być nierozłączne i tak było przez ponad tysiąc lat, dlatego dzisiaj możemy wciąż podziwiać witraże z zimnej północy Europy.

Wykopaliska archeologiczne prowadzone na klasztornych terenach  Monkwearmouth i Jarrow ujawniły kolorowe, ale niemalowane, witraże z okresu anglosaskiego. Opat Monkwearmouth -Benedykt, przeniósł aż  675 szklarzy z Galii, aby uczyć Sasów jak wykonać prawidłowo witraż.

W Szwecji najwcześniejsze wyroby witrażowe, datowane na połowę XII wieku, znajdują się w okolicach klasztorów, takich jak Alvastra, Nydala i Varnhem. Zostały one założone przez cystersów podróżujących na północ z macierzystego kościoła we Francji, w Citeaux.

Razem ze szklarzami w drugiej połowie XIII wieku do Szwecji przybyli również Francuscy kamieniarze, by zbudować między innymi Katedrę w Uppsali. Mimo że jest to wysoce prawdopodobne, iż katedra ta posiadała w czasach średniowiecznych, wzorowane na francuskich,  witraże, niestety nie przetrwały one do czasów dzisiejszych. Kawałek szkła pomarańczowego koloru, znajdujący się we fragmencie muru,  jest  jedyną zachowaną częścią oryginalnego zespołu witraży.

Na wyspie Gotlandia, na Morzu Bałtyckim, znajduje się większość średniowiecznych paneli witrażowych, jakie istnieją w Szwecji. Spośród 165 witraży średniowiecznych tylko jedenaście mieści się w kościołach parafialnych znajdujących się na kontynencie.

Visby, główny port na wyspie Gotlandia, we wczesnym średniowieczu uważany był za tak ważne miasto, jak zamożny Londyn czy Paryż. Od XI do połowy XIV wieku na Gotlandii zbudowanych zostało ponad sto kościołów.

Przyczyny tego, że na wyspie wciąż istnieją oryginalne średniowieczne witraże można doszukiwać się w spadku koniunktury gotlandzkiej. Podczas, gdy zgromadzenia kościelne na kontynencie mogły sobie pozwolić na to, aby przebudowywać swoje kościoły, parafie na Gotlandii nie było stać na takie wydatki.

Przebudowy wiązały się ze zmianami w architekturze, takimi jak powiększenie rozmiaru okien, aby umożliwić dostęp większej ilości światła. Biedne kościoły gotlandzkie zostały w efekcie nietknięte i dlatego do dzisiaj w ich oknach możemy podziwiać średniowieczne witraże.

W oknach kościołów na Gotlandii widać wyraźne podobieństwo techniki i rysunku do witraży znajdujących się w miastach w zachodniej i północnej części Niemiec. Dowodzi to, że właśnie stamtąd artyści czerpali inspiracje. Było to możliwe, dzięki podróżom handlowym pomiędzy oboma państwami.

Najstarsze witraże z lat 1230-1280, znajdują się w kościołach Dalhem i Endre z Lyechurch. Największy ze znajdujących się tam witraży składa się z 34 paneli. Kościół w Alskog posiada pięć paneli  witrażowych datowanych na 1270 rok. Wykonane są w polsko-norweskim stylu i przedstawiają sceny z Nowego Testamentu.

Witraże z zimnej północy Europy posiadają wyraźne podobieństwo do niemieckich lub francuskich z okresu średniowiecza.

Również w kwestii techniki ich powstawania widać wyraźne paralele. Można to zauważyć w witrażowych panelach kościołów w Lyechurch, datowanych na 1325 rok, a także w witrażu z nieco wcześniejszego okresu,  z Hablingbo, obecnie znajdującym się w Muzeum gotlandzkim.

Reformacja szwedzkiego kościoła miała miejsce w końcówce XVI wieku, kiedy to w Szwecji zaczęto produkować barwione szkło na masową skalę. Ocalały witraż  z tego okresu, obecnie znajdujący się  w Muzeum Historii w Sztokholmie, pochodzi z katedry w Västerås i prawdopodobnie powstał w czasie przebudowy kościoła w latach 1537-1550. .

Dzisiaj szwedzcy specjaliści starają się utrzymać w jak najlepszym stanie średniowieczne dziedzictwo  na swoich ziemiach . Do tego skarbu zliczane są naturalnie wspaniałe, oryginalne witraże.

I tak, jak wieki temu, dzisiaj Szwecja współpracuje ściśle z całą Europą w procesie konserwacji i przywracania do życia oryginalnego, barwionego szkła, które ozdabia wspaniałe średniowieczne kościoły na terenie tego państwa. Sojusze i stowarzyszenia, działające w tym obszarze sztuki, funkcją nadal, tak jak setki lat temu i wspierają się w działaniach na rzecz ochrony tej cennej dziedziny, jaką jest tworzenie i konserwacja witraży.

 

Średniowieczne witraże w Ameryce

Średniowieczne witraże w Ameryce

Opublikowano przez

Z pewnością każdy może być zaskoczony tytułem artykułu i zadawać sobie pytanie skąd mogłyby się wziąć średniowieczne witraże w Ameryce ?

A jednak to możliwe.

Zamek Thornewood położony na 4 akrowej posiadłości, w amerykańskim Lake stoi tam od ponad 100 lat, jednak jego historia sięga ponad 500 lat wstecz.

Jego budowę zlecił Chester Thorne, jeden z założycieli Portu Tacoma, w stanie Waszyngton. Miał to być prezent dla jego narzeczonej Anny. Budynek powstał faktycznie z miłością.

W 1907 roku Thorne nabył 400 letni, elżbietański dwór w Anglii, po czym zdemontował go i wysłał cegła po cegle z Anglii do Ameryki. Odpowiedzialnym za stworzenie tego najbardziej interesującego gotyckiego projektu czasu Tudorów był architekt Kirtland Kelsey Cutter.

Zamek Thornewood wykonany jest z betonu i stali, jednak ściany zewnętrzne są pokryte cegłą. Rekonstrukcja budynku trwała trzy lata, od 1908 do 1911 roku. Z Anglii zostało przeniesione całe, oryginalne wyposażenie zamku, w tym dębowe panele, schody dębowe oraz wspaniałe, średniowieczne witraże.

Wszystkie elementy budowlane zostały przetransportowane z Anglii na trzech statkach, które dotarły do Pacific Northwest, opływając groźny Przylądek Horn.

Odwiedzając zamek Thornewood w amerykańskim Lake możemy być zdziwieni widząc średniowieczne witraże w Ameryce.

Większość okien w zamku Thornewood wypełniona jest średniowiecznym, barwnym szkłem. W 1911 roku Chester Thorne, by wykończyć swoje dzieło, jakim miał być wspaniały gotycki dwór, zakupił specjalną kolekcję barwnych witraży z miasta Duke w Europie. Ich właściciel zbierał je przez ponad 40 lat. Zostały uratowane z XIV, XV i XVI wiecznych europejskich kościołów. Witraże ocalały mimo wojen i innych zniszczeń, związanych z katastroficznymi zmianami pogody czy pożarami.

Niektóre fragmenty kolorowych szkieł posiadają nadal widoczne daty, z okresu w jakim powstały. Można odczytać wyraźnie napisane lata 1536 i 1650. W całym zamku znajdują się piękne,  średniowieczne witraże, w skład których wchodzi około 100 tysięcy kolorowych, szklanych elementów.

W przeszłości witraże były dokładnie analizowane, badane, fotografowane i katalogowane przez profesorów uniwersyteckich, którzy stwierdzili, że nie ma takiej drugiej, wyjątkowej kolekcji witraży w żadnym domu w Stanach Zjednoczonych.

Według danych z naukowych analiz do produkcji witraży wykorzystano różnego typu techniki. Szkło było wypalane w temperaturze między 1225 a 1350 stopni C. Grube linie wyznaczały wzór, który był kopiowany. Wykonywano to ustawiając szkło nad wzorem. W wielu miejscach można dostrzec poszczególne pociągnięcia pędzla artysty. Niektóre płaszczyzny zostały pomalowane mieszanką koloryzującą, w składzie której wykryto takie czynniki, jak miód i olej.

Malowanie szkła nie było w czasach średniowiecza takim procesem, jaki jest praktykowany dzisiaj. Szkło pokrywane było lepką, koloryzującą masą, która po wyschnięciu była oczyszczana z nadmiaru barwnika szczotką z włosiem. Nie wykonywano cieniowania, tylko usuwano nadmiar pigmentu. Jeśli malarz dopuścił się pomyłki musiał wszystko oczyścić i zaczynać pracę od nowa. Była to niezwykle pracochłonna sztuka, wymagająca wyjątkowych zdolności i niebywałej cierpliwości.

W ostatnim czasie zamek przeszedł gruntowną renowację. Odrestaurowane zostały podłogi, fontanna, brama, sala balowa oraz wielki hall.

Zamek Thornewood to miejsce, w którym toczyła się akcja kilku słynnych amerykańskich filmów, takich jak „Rose Red” Stewena Kin’a z 2002 roku, gdzie dwór był nawiedzoną posiadłością w popularnym serialu telewizyjnym, w sieci ABC.

W nagrodzonym w 2007 roku Oskarem filmie „There will be blood” z Danielem Day Lewis’em również zagrał wizerunek Zamku Thorenwood.

Niemy film z 1927 roku był zapomniany przez blisko 80 lat zanim nagle został odkryty w 2015 roku. Sam Chester Thorne był producentem filmu. Pokazał w nim swój piękny zamek.

To wspaniałe miejsce dostępne jest teraz dla turystów, którzy mogą nie tylko w nim doskonale  odpocząć, ale również podziwiać jedyne w Stanach Zjednoczonych oryginalne, średniowieczne, europejskie witraże.

 

 

Malowanie światłem

Malowanie światłem

Opublikowano przez

Praca witrażysty zawsze wymagała wyjątkowych zdolności, ponieważ tak naprawdę było to malowanie światłem.

Podobnie jak wielu rzemieślników w Średniowieczu, malarze barwiący szkło lub szklarze kończyli najpierw 4 lub 5 letni staż w młodym wieku, a następnie podejmowali  się roli czeladnika. W ramach cyklu o średniowiecznych witrażach europejskich wspominaliśmy o tym, że zawód witrażysty był zawodem wędrowny,

W przeciwieństwie do innych średniowiecznych rzemiosł – powiedzmy kamieniarstwa , gdzie rzemieślnik mógł podróżować sam, tylko ze swoim  zestawem narzędzi, szklarze podróżowali po Europie w grupie – pracowni pod kierunkiem mistrza szklarza.

Podróżująca grupa rzemieślników witrażowych zazwyczaj zakładała swoją pracownię bardzo blisko miejsca, w którym znajdowała się katedra lub budynek, który mieli wyposażyć w barwne szkło. Zdarzało się, że więcej niż jedna pracownia uczestniczyła w pracach, dlatego w witrażach z XIII wieku (gdy popyt był  na nie największy) różne techniki witrażowe mogą być zidentyfikowane w ramach jednej katedry.

Malowanie światłem było wyjątkową umiejętnością w Średniowieczu, a artyści, którzy się tym parali podróżowali po całej Europie tworząc piękne witraże.

Grupy rzemieślników witrażowych  jeździły z jednego do drugiego miejsca pracy,  wożąc ze sobą szkice i modele.

Wczesny wpływ francuskiej sztuki operowania światłem jest postrzegany w wielu XIII wiecznych oknach, a wiele witraży z największych katedr we Francji stylistycznie jest podobnych do tych wykonanych w Chartres. Francuscy witrażyści średniowieczni nie zatrzymali się jednak na granicy ich państwa. Ich rękę można dostrzec także w oknach katedry w Canterbury, w katedrze w Lozannie, w Szwajcarii oraz w hiszpańskich miastach katedralnych Aragonii, Kastylii i Toledo.

Anglia i Niemcy były w stosunku do Francji opóźnione w doskonaleniu rzemiosła witrażowego, chociaż członkowie gildii rzemieślników witrażowych byli tam dobrze opłacani i poważani. W Średniowiecznym Leicester, w Anglii specjaliści od barwionego szkła zasiadali nawet w samorządzie miasta.

Generalnie jednak, średniowieczny rzemieślnik pozostawał anonimowy, z wyjątkiem nazwisk witrażystów zapisanych w katedralnych księgach rachunkowych. I oprócz Laurence w opactwie Westminster lub Clemente w Chartres (który zapisał swój podpis na oknie w Rouen) tylko kilka prac średniowiecznych witrażystów można przypisać jakiemuś znanemu rzemieślnikowi zajmującemu się sztuką witrażową.

W rzeczywistości, dzisiaj więcej wiemy o bogatych dobroczyńcach finansujących powstawanie witraży niż o samych ich twórcach.

Podobnie jak wielu artystów tego okresu, malarze szkła byli rzemieślnikami  zatrudnianymi na zlecenie. Sponsorami byli zazwyczaj dostojnicy Kościoła, możni panowie i szlachta. Jednak spora liczba okien została zakupiona i opłacona przez inne cechy rzemieślnicze, takie jak: rzeźników i bednarzy, piekarzy i producentów tkanin czy murarzy.

Jednym z powodów, dla których cechy inwestowały pieniądze w zamawianie drogich witraży, był fakt, że w tamtych czasach, średniowiecznych, witraże były również swego rodzaju tablicą pamiątkową, zapewniającą, że dana grupa rzemieślników pozostaje w łaskach Kościoła. Drugim było  wyróżnienie społeczne oraz świadectwo sukcesu i prestiżu w społeczności.

Bardzo rzadko kościół zmuszał gildię rzemieślniczą do płacenia za możliwość zamieszczania witraży w oknach swoich budynków, chociaż nie było to niespotykane – w 1254 roku ogrodnicy w katedrze św. Julien Le Mans zostali zmuszeni do zapłacenia za umieszczenie witraży w kościele, ponieważ zbyt późno dostarczyli zakonnikom wytwarzane przez siebie wino.

W przeciwieństwie do możnych panów i szlachty, którzy zwykle chcieli być zapamiętani w uroczystej, modlitewnej pozie, rzemieślnicy byli najczęściej przedstawiani na witrażach w czasie aktywnej pracy w swoich sklepach lub w terenie.

Katedra w Chartres, jest w szczególności doskonałym wizualnym zapisem  średniowiecznego handlu i obyczajów w latach 1200 – 1240, kiedy witraż był niezwykle popularną formą sztuki i wyrazu.

Najważniejszym jednak zadaniem, jakie miał do spełnienia w czasach średniowiecznych witraż w kościele katolickim, była możliwość nauczania niepiśmiennych wiernych.

 

 

Witraże z Mont Saint Michel

Witraże z Mont Saint Michel

Opublikowano przez

W kościołach, witraże często opowiadają historie – Pisma Świętego czy samych świętych, również witraże z Mont Saint Michel w Normandii robią to, ale w wyjątkowo piękny sposób.

Mont Saint Michel to specyficzne miejsce, jedyne w swoim rodzaju. Jest to wyspa pływowa, które znajduje się w Zatoce Wzgórza Świętego Michała, w południowo-zachodniej Normandii. Wyspę tę łączy ze stałym lądem tylko grobla o długości 1800 metrów. Wyspa Mont Saint Michel w czasie przypływów odcięta jest całkowicie od lądu.

Na wyspie tej znajduje się sanktuarium Michała Archanioła. Wzgórze Świętego Michała w niebezpiecznym morzu, jak przez Francuzów nazywane jest to miejsce, wyróżnia wspaniała architektura sanktuarium. Corocznie miejsce to odwiedza z tego powodu co najmniej 3,2 mln osób.

Obiekty wybudowane na wyspie w większości są pomnikami historii a cała wyspa od 1979 roku należy do Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.

Będąc w Normandii nie można ominąć takiej atrakcji, jaką są witraże z Mont Saint Michel

Opactwo Saint Michel nazywane jest klasztorem na wodzie. To jeden z cudów świata. Ta perła architektoniczna harmonizuje w wyjątkowy sposób swoją sztuką budowlaną z otaczającą ją przyrodą.

Klasztor Saint Michel dominuje nad resztą zabudowy istniejącą na wyspie. To wyjątkowy przykład średniowiecznej architektury. Monumentalna budowla, wykonana z kamienia, posiada w swoim wnętrzu wspaniałe witraże.

Arcydzieło architektury gotyckiej, jakim jest klasztor, znajdujący się na wyspie, został zaprojektowany przez mnichów w XIII wieku. W małej kaplicy Św. Piotra na Mont Saint Michel znajdują się wyjątkowo barwne dwa witraże okienne. Zarówno okna w kaplicy jak i na terenie opactwa przedstawiają obrazy przedstawiające św. Michała jako pogromcę smoka, jak to zostało opisane w Księdze Objawienia.

Odwiedzając opactwo Mont Saint Michel w Normandii, na jego najwyższym piętrze natkniemy się na największą salę jadalną na świecie. W refektarzu, bo taką nazwę nosi tego typu miejsce, spotykali się wieki temu, na posiłek, wszyscy mnisi z opactwa Mont Saint Michel.

Wyjątkowe pomieszczenie zdobią strzeliste okna z witrażami w geometrycznych wzorach. Sala została zbudowana około 1215 roku.

Po wejściu na salę piękno znajdujących się tam okien olśni każdego turystę. Światło wewnątrz pomieszczenia jest niezwykle obfite i przenika powoli przez wysokie, wysmukłe okna. Każde z szeregu dwunastowiecznych okien ma szerokość około półtora metra i wysokość około 6 metrów.

Główna sala klasztorna dzięki swym strzelistym oknom wygląda imponująco. Dwa ograniczające ją zewnętrzne mury twierdzy, jaką było Mont Saint Michel, dawały mało miejsca na okna. Architekt wymyślił więc genialne rozwiązanie, ponieważ nisze okienne mają kształt trójkątny. Ściany wokół wąskich, lancetowatych okien są rozwarte  do wnętrza pomieszczenia, dzięki czemu dostaje się do niego więcej światła i tworzy się iluzja dużych okien, przedzielonych kolumnami dekoracyjnymi. Pokoje przy jadalni i prywatna kaplica mają zaprojektowane okna w podobny sposób, dzięki czemu wypełnia je wspaniałe poranne światło.

W opactwie na wyspie Mont Saint Michel okna zdobią witraże w klasycznych dla okresu średniowiecza geometrycznych wzorach oraz te przedstawiające historie Archanioła Michała. Wszystkie są niezwykle piękne, intensywnie barwne i zachowane w doskonałym stanie, mimo upływu setek lat.

W sztuce witrażowej chodzi dosłownie i symbolicznie o światło. Światło, które lśniąc przez kolorowe szkło sprawia, że ​​witraże w opactwie  na wyspie Mont Saint Michel i wszędzie na świecie, we wszystkich instytucjach kościelnych – są tak piękne i tak ważne dla tych, którzy cenią sobie artyzm i wyrażanie wiary, którą reprezentują.